Айтураев Мажид Мавланхановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Инглиз тили дарсларида академик лицей ўқувчиларининг лексик компетенсиясини ривожлантириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Ped1181.
Илмий раҳбар: Сайдалиев Саидумар, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Исҳоқхон Ибрат номидаги Наманган давлат чет тиллари институти, PhD.03/05.05.2023.Fil.163.01.
Расмий оппонентлар: Кодирова Мунира Расуловна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Убайдуллаев Шухратжон Нарзуллаевич,  педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззаҳ давлат педагогика институти    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади академик лицей ўқувчиларининг инглиз тилида лексик комретенсийасини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
академик лицейларда табиий фанлар (кимё-биология) йўналиши ўқувчиларнинг инглиз тилида фаол, нофаол, реал, ротенсиал, вокобулйар ва новокабулйар лексикасини ривожлантириш тамойиллари оғзаки ва йозма нутқий фаолийатда қўллаш (усаге) жарайонларининг дидактик самарадорлигини комуникатив, компетенсиявий, когнитив ва шахсга йўналтирилган ёндашувларга кўра  таъминлаш орқали аниқлаштирилган;
инглиз тили лексикасини табиий фанлар (кимё-биология) йўналишида мавзувийлик, визуаллик ва кўр ишлатилиши нуқтайи назаридан танлаш ва презентация босқичларининг методик тирологийаси лингвометодик йондашув билан қайта алоқага киришув даражаси барқарорлигини тақдимот (пресентатион), машқ қилиш (листенинг, спеакинг, реадинг, wритинг эхерcисе) ва қўллаш (усаге) босқичлари орқали такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг инглиз тилида лексик компетенсиясини ривожлантиришда юзага келадиган тилга оид ва тиллараро маъновий, вазифавий ва шаклий қийинчиликларнинг олдини олишнинг методик тузилмаси коммуникатив (вербал ва новербал) ва компетенсиявий (билим, кўникма ва малакалар мажмуаси) ёндашувларининг идентивлигига устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг инглиз тилида лексик компетенсиясини ривожлантириш моделининг амалий компоненти тақдимот, машқ ва нутқда қўллаш каби босқичларни ақлий ҳужм (браинсторминг), инсерт, кластер (cлустер), арттерапия, ҳаракатли, дидактик, ролли ва имитацион ўйин технологиялари билан интернал интеграциясини таъминлаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Академик лицей ўқувчиларининг инглиз тилида лексик компетенсиясини ривожлантириш методикасикага доир тадқиқот натижалари асосида:
табиий фанлар (кимё-биология) йўналиши ўқувчиларнинг инглиз тилида фаол, нофаол, реал, потенсиал, вокобуляр ва новокабуляр лексикасини ривожлантириш тамойиллари, уларни оғзаки ва ёзма нутқий фаолиятда қўллаш жараёнларининг дидактик самарадорлигини таъминлаш кўрсаткичларига доир илмий-назарий асосланган таклифлардан 2020-2022-йилларда Наманган муҳандислик технология институти илмий-тадқиқот ишлари режасига мувофиқ Британия Кенгашининг (Бритиш Cоунcил) Ўзбекистондаги ваколатхонаси билан биргаликда ўтказилган “Инглиз тили таълим воситаси сифатида (Энглиш ас а Медиум оф Инструcтион (ЭМИ))” номли халқаро лойиҳасини бажариш доирасида фойдаланилган (Наманган муҳандислик технология институтининг 2023-йил 2-февралдаги 344-024-сон малумотномаси). Натижада, инглиз тили дарсларида академик лицей ўқувчиларининг лексик компетенсиясини Б1 ва Б1+ даражада эгалланишига эришилган;
инглиз тили лексикасини табиий фанлар (кимё-биология) йўналишида статик даражаси самарадорлигига эришиш алгоритми танлаш, ва тақдимот босқичларининг методик типологиясини лингвометодик ёндашув билан қайта алоқага киришув даражаси барқарорлигини белгилаш орқали  такомиллаштиришни таъминловчи дидактик материалларнинг мазмуни ҳамда улардан фойдаланиш методикасига доир тавсиялардан Наманган давлат чет тиллари институтида бажарилган ЭМПОWЕР (ЭРАСМУС+ CАПАCИТЙ БУИЛДИНГ ПРОЖЕCТ 101129076) лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Наманган давлат чет тиллари институтининг 2024-йил 5-апрелдаги 842-03-сон маълумотномаси). Натижада, инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг лексик компетенсиясини ривожлантиришнинг самарадорлиги таъминланган;
ўқувчиларнинг инглиз тилида лексик компетенсиясини ривожлантириш моделининг амалий компоненти тақдимот, машқ ва нутқда қўллаш каби босқичларнинг арттерапия, ҳаракатли, дидактик, ролли, имитацион ўйин технологиялари билан интернал интеграциясини таъминлаш асосида такомиллаштирилган ва ўқувчиларнинг инглиз тилида лексик компетенсиясини ривожлантиришда юзага келадиган тилга оид ва тиллараро маъновий, вазифавий ва шаклий қийинчиликларнинг олдини олишнинг методик тузилмаси коммуникатив ва компетенсиявий ёндашувларнинг идентивлигига устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга доир тавсияларидан академик лицей ўқувчиларининг инглиз тили фанини ўқитишнинг узвийлигини таъминлаш тизимини ишлаб чиқиш ҳамда педагогик жиҳатдан асослашга доир тавсиялардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ томонидан тайёрланган “Ўзбекистон ёшлари”, “Таълим ва тараққиёт”, “Болалар ва биз” номли радиоешиттиришларининг 2022-йил феврал ва 2023-йил январ ойлари сонлари сенарийсида тадқиқотда акс етган ўзбек ва инглиз тилларида ўқувчиларнинг инглиз тилида фаол, нофаол, реал, потенсиал, вокобуляр ва новокабуляр лексикасини ўргатиш тамойиллари, уларни оғзаки ва ёзма нутқий фаолиятда қўллаш жараёнларининг дидактик хусусиятлари ҳақидаги фикр ва мулоҳазалардан фойдаланилди. Шунингдек, академик лицей ўқувчиларига инглиз тили лексикасини мавзувийлик, визуаллик ва кўп қўлланиш нуқтайи назаридан ўргатиш, ўқувчиларнинг инглиз тилида лексикасини ўргатишда амалий компоненти — тақдимот, машқ ва нутқда қўллаш каби босқичларнинг ҳаракатли, дидактик, ролли, имитасион ўйин технологияларидан фойдаланишга доир хулоса ва тавсияларидан фойдаланилган. (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси 2023-йил 15-февралдаги 04-36-145-сон маълумотномаси). Натижада, инглиз тили дарсларида академик лицей ўқувчиларининг лексик компетенсиясини ривожлантиришнинг самарадорлиги таъминланган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish