Файзуллаева Гулчехра Шарипбоевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўқитувчи касб стандартини амалиётда қўллашнинг когнитив механизмларини такомиллаштириш (П5БЛ ёндашуви мисолида)”, 13.00.01 – “Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.DSc/Ped501.
Илмий маслаҳатчи Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ибрагимов Аъламжон Амриллоевич, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: А.Авлоний номидаги педагогларни касбий ривожлантириш ва янги методикаларга ўргатиш миллий тадқиқот институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD.28/30.12.2019.Ped.68.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Ибраймов Аскар Есбосинович, педагогика фанлари доктори, доцент; Марданов Шукрулло Қўлдошевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Аллаярова Солиха Нарзуллаевна, педагогика фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Навоий давлат педагогика институти
II.Тадқиқотнинг мақсади П5БЛ ёндашуви мисолида ўқитувчи касб стандартини амалиётда қўллашнинг когнитив механизмларини такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўқитувчи касб стандартининг индивидуал касбий ривожланиш стратегияси сифатида узлюксиз таълимдаги ўрни кетма-кетлик, холислик, манфаатдор томонлар иштироки, қайта алоқа каби тамойиллар ҳамда ўзаро таъсир жараёнларининг узвийлиги ва уйғунлиги асосида педагогнинг ўз фаолиятига нисбатан муносабатини ўзгартиришга боғлиқликда аниқлаштирилган;
ўқитувчи касб стандарти мазмуни педагогик тадқиқотларни когнитив фанлар туташиш нуқталарида ўтказиш, билиш жараёнларини фаоллаштириш, мия фаолияти ҳақидаги билимлар эвазига педагогларнинг кучли жиҳатларига таянадиган ўқитиш стратегиялари, методикалари, услубларини танлаш ҳамда консултатив ва инноватив фаолиятга турғун мотивацияни шакллантириш асосида такомиллаштирилган;
ўқитувчининг касбий ривожланишини фаоллаштириш П5БЛ ёндашувининг мавжуд муаммони аниқлаш, тушуниш, метабилимларга боғлаш, ечимга олиб борувчи лойиҳани яратиш, шахснинг индивидуал-психологик хусусиятларига таянган ҳолда жараён динамикасини ростлаш, кузатиш, башоратлаш ҳамда муайян қийматдаги жамоавий маҳсулот яратиш алгоритмини ифодалайдиган интегратив хусусиятини белгилаш асосида аниқлаштирилган;
ўқитувчиларга узлюксиз илмий-методик ёрдам кўрсатишда П5БЛ ёндашуви асосида тизимли семинар ва маҳорат дарсларини ташкил қилиш консепсияси жорий ҳолатни баҳолаш, касбий эҳтиёжларни ташхислаш, ҳаракатлар мувофиқлигини тизимли таъминлаш каби омиллар муштараклигида ишлаб чиқилган;
ўқитувчи касб стандартини П5БЛ ёндашуви мисолида амалиётда қўллаш мазмуни жамоавий муҳитни яратиш маданиятини шакллантириш, иштирокчиларнинг продуктив ўзаро таъсирини вужудга келтириш, ўзгаришларга сезгирлик, амалиётга йўналтирилган позицияни мустаҳкамлаш омиллари ҳамда когнитивлик, интегративлик, коллаборативлик, коммуникативлик мезонларига кўра такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертацийа ишида ишлаб чиқилган назарий ва амалий хулоса, тавсийа ва ишланмалар асосида:
ўқитувчи касб стандартининг индивидуал касбий ривожланиш стратегияси сифатида узлюксиз таълимдаги ўрни кетма-кетлик, холислик, манфаатдор томонлар иштироки, қайта алоқа каби тамойиллар ҳамда ўзаро таъсир жараёнларининг узвийлиги ва уйғунлиги асосида педагогнинг ўз фаолиятига нисбатан муносабатини ўзгартиришга боғлиқликда аниқлаштиришга доир таклифларидан ХТ-0-11142 – “Ўқитувчилар малакасини оширишнинг инновацион-қадриятли ёʻналишларини жорий этиш” мавзусидаги инновацион лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таʼлими вазирлигининг 2023-йил 12-июндаги 04-02/3-522-сон маълумотномаси). Натижада, ўқитувчиларнинг ўқув эҳтиёжларини аниқлаш, индивидуал касбий ривожланиш траекториясини тузиш ҳамда ўз-ўзини ривожлантиришда касб стандартининг амалий аҳамиятини аниқлаш имконини берган;
ўқитувчи касб стандарти мазмуни педагогик тадқиқотларни когнитив фанлар туташиш нуқталарида ўтказиш, билиш жараёнларини фаоллаштириш, мия фаолияти ҳақидаги билимлар эвазига педагогларнинг кучли жиҳатларига таянадиган ўқитиш стратегиялари, методикалари, услубларини танлаш ҳамда консултатив ва инноватив фаолиятга турғун мотивацияни шакллантириш асосида такомиллаштиришга доир таклифларидан А.Авлоний номидаги ХТМЎИБИТИнинг “Узлюксиз касбий ривожлантириш – 2022” номли лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таʼлими вазирлигининг 2023-йил 12-июндаги 04-02/3-522-сон маълумотномаси). Натижада, когнитив стратегиялар асосида ўқитувчилар касбий-педагогик фаолиятини ташкиллаштиришнинг ўзига хос методологик, назарий ва амалий жиҳатларини аниқлашга эришилган;
ўқитувчининг касбий ривожланишини фаоллаштириш П5БЛ ёндашувининг мавжуд муаммони аниқлаш, тушуниш, метабилимларга боғлаш, ечимга олиб борувчи лойиҳани яратиш, шахснинг индивидуал-психологик хусусиятларига таянган ҳолда жараён динамикасини ростлаш, кузатиш, таснифлаш, таҳлиллаш, башоратлаш ҳамда муайян қийматдаги жамоавий маҳсулот яратиш алгоритмини ифодалайдиган интегратив хусусиятини белгилаш асосида аниқлаштиришга доир таклифларидан И-ОТ-2019-8 – “Умумий ўрта таълим мактабларининг табиий (физика ва биология) фанлари учун янги авлод электрон ўқув-методик қўлланмаларини яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” мавзусидаги инновацион лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таʼлими вазирлигининг 2023-йил 12-июндаги 04-02/3-522-сон маълумотномаси). Натижада, ўқитувчиларнинг касбий ривожланишини фаоллаштиришда интегратив талабларни ифодаловчи алгоритмни белгилаш имкони яратилган;
ўқитувчиларга узлюксиз илмий-методик ёрдам кўрсатишда П5БЛ ёндашуви асосида тизимли семинар ва маҳорат дарсларини ташкил қилиш консепсияси жорий ҳолат таҳлили, касбий эҳтиёжларни ташхислаш, муаммоларни бир бутунликда ифодалаш, стратегияни аниқлаш, илмий-амалий, ўқув-методик тадбирларни тизимлаштириш, ҳаракатлар мувофиқлигини таъминлаш каби омиллар муштараклигида ишлаб чиқишга ҳамда ўқитувчи касб стандартини П5БЛ ёндашуви мисолида амалиётда қўллаш мазмуни жамоавий муҳитни яратиш маданиятини шакллантириш, иштирокчиларнинг продуктив ўзаро таъсирини вужудга келтириш, ўзгаришларга сезгирлик, амалиётга йўналтирилган позицияни мустаҳкамлаш омиллари ҳамда когнитивлик, интегративлик, коллаборативлик, коммуникативлик мезонларига боғлиқликда такомиллаштиришга доир таклифларидан “Узлюксиз касбий ривожлантириш – 2022” номли лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва мактаб таʼлими вазирлигининг 2023-йил 12-июндаги 04-02/3-522-сон маълумотномаси). Натижада, ўқитувчиларни узлюксиз касбий ривожлантиришда П5БЛ ёндашувининг когнитив-функсионал моделини ишлаб чиқиш ва амалиётда қўллаш имконияти яратилган.