Утемуратова Гулширин Нажиматдиновнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Жанубий Оролбўйи ҳудудидаги майда сутемизувчилар фаунасининг биохилма-хиллиги (экологияси, сон динамикаси, муҳофаза қилиш ва оқилона фойдаланиш)”, 03.00.10 – Экология (биология).
Диссертация мавзуси рў йхатга олинган рақам: В2020.4.DSc/В129.
Илмий маслаҳатчи: Мамбетуллаева Светлана Мирзамуратовна, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти, DSc.02/30.04.2021.B.79.01.
Расмий оппонентлар: Юнусов Худайназар Бекназарович, биология фанлари доктори, профессор; Холматов Бахтиёр Рустамович, биология фанлари доктори, профессор; Абдуллаев Икрам Искандарович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жанубий Оролбўйи ҳудудидаги майда сутемизувчилар фаунаси биохилма-хиллигини мониторинг қилиш, экологиясини асослаш,  сон динамикасини баҳолаш, муҳофаза қилиш ва оқилона фойдаланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти шароитида антропоген омилларнинг таъсири остида қолган табиий ҳудудлар аниқланган ва антропоген омилларнинг таъсир кўлами очиб берилган;
Илк бор Жанубий Оролбўйи ва Хоразм вилояти шароитида Cроcидура  суавеоленс ва Дипломесодон  пулчеллум турларининг тарқалиш ариалларининг қисқариши баҳоланган;
Илк бор Жанубий Оролбўйи майда сут эмизувчилар фаунасининг 4 оила ва 17 туркум ҳамда 26 турга мансуб бўлган замонавий конспекти тузилган ва уларнинг тарқалишини акс эттирувчи ГАТ хариталари яратилган.
Жанубий Оролбўйи шароитида гидрорежим ҳолатининг кескин қисқариши сабабли   Мёcастор Cойпус Моллина турларининг йўқолиб кейиши ва Миcротус  трансcаспиcус  Сатунин турнинг яшаш нишаларининг кескин қисқариши аниқланган;
Жанубий Оролбўйи кескин экологик шароитини ҳисобга олган ҳолда кемирувчиларнинг яшаш ҳудудларини аниқлаш бўйича қўлланиладиган хорижий методик тавсиялар Жанубий Оролбўйи табиий-географик шароитларидан келиб чиққан ҳолда модификация қилинган;
Хоразм вилояти шароитида асосан агроценозлардан иборат эканлиги ва ушбу ҳудудларда кемирувчиларнинг синантроп ва факултатив синантроп турларининг тарқалганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жанубий Оролбўйи ҳудудидаги майда сутемизувчилар фаунасининг биологик хилма-хиллиги (экологияси, сон динамикаси, муҳофаза қилиш ва оқилона фойдаланиш) бўйича олинган илмий натижалар асосида:  
майда сутемизувчилар ва уларнинг жамоаларининг Жанубий Оролбўйи минтақасининг турли ландшафтларида биотопик тақсимланиши тўғрисидаги тавсиялар майда сутемизувчилар фаунасини инвентаризация қилиш ва Оролбўйи минтақаси доирасида уларнинг ҳудудий динамикасини экологик-географик таҳлил қилиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Қорақалпоғистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг амалёатига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2022 йил 09 сентябрдаги 01/18-2488-сон маълумотномаси). Натижада, майда сутемизувчилар жамоаларининг ахборот хусусиятларидан фойдаланган ҳолда атроф-муҳитнинг ландшафт-экологик шароитлари динамикаси индикациаси ва экотизимларнинг антропоген трансформация даражасини кўрсатиш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш имконини берган;
майда сутемизувчилар мезофил турларининг экологик нишалари ва гидрологик режим ҳолатининг уларнинг сон динамикасига таъсирини аниқлаш, кемирувчилар фаунаси билан сув обектлариининг гидрологик режими омиллари ўртасидаги боғлиқликни экологик мониторинг қилиш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар  Қорақалпоғистон Республикаси сув хўжалиги вазирлигининг амалиётига жорий қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси сув хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 08 сентябрдаги 01/03-275-сон маълумотномаси). Натижада, Жанубий Оролбўйи табиий экотизимларининг ўзгариши шароитида сув экотизимларининг ҳолатини яхшилаш, биологик ресурслардан оқилона фойдаланиш ва популяциялар динамикасининг сув муҳити омилларига боғлиқлигини баҳолаш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш имконини берган;
Жанубий Оролбўйи турли экотизимларида кемирувчиларнинг фон турларининг экологик нишалари параметрларини аниқлаш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг амалий фаолиятига жорий этилди (Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 09 декабрдаги 01/06-3577-сонли маълумотномаси) Натижада, Жанубий Оролбўйи шароитида табиий экотизимларга антропоген таъсир кўрсатадиган минтақавий стандартларни ишлаб чиқиш имконини берган;
Оролбўйи ландшафтларининг экологик маконида майда сутемизувчиларнинг доминант ва фон турларининг экологик нишаларини аниқлаш параметрлари ва касалликлар тарқатиш хусусиятларини аниқлаш бўича ишлаб чиқилган тавсиялар  Қорақалпоғистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги амалёатига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси соғ лиқни сақлаш вазирлиги 2023-йил 12-апрелдаги 58-сонли маълумотномаси) Натижада, табиий инфекциялар ўчоқлари мониторингини оптималлаштириш мақсадида экотизимларни индикациялаш бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва эпидемиологик, эпизоотологик вазиятнинг илмий асосланган тезкор прогнозини амалга ошириш имконини берган.