Очилов Илҳом Сайитқуловичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Агрокластерлар фаолияти ҳисоби ва самарадорлиги таҳлили методологиясини такомиллаштириш»,08.00.08 - “Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит”, 08.00.04 - “Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти” (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.DSc/Iqt337
Илмий маслаҳатчи: Исроилов Боходир Ибрагимович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/10.12.2019.I.16.01.
Расмий оппонентлар: Эгамбердиев Фармонқул Турсунқулович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Маматқулов Муроджон Шукурович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Мавлонов Нормўмин Нормаматович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат ветеринария медитсинаси, чорвачилик ва биотехнологиялар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади агрокластерлар фаолияти ҳисоби ва самарадорлиги таҳлили методологиясини такомиллаштиришга доир илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра “кластер” тушунчасининг иқтисодий мазмуни маълум бир ҳудудда жойлашган, бозор қонуниятлари асосида ҳамкорлик қиладиган ва бир-бирига ўзаро таъсир ўтказадиган, ягона қиймат занжирида маҳсулот яратадиган мустақил хўжалик юритувчи субъектлар гуруҳи тузилишига кўра учта асосий даражани қамраб олиши нуқтаи назаридан такомиллаштирилган;
услубий ёндашувга кўра “агрокластерларнинг молиявий ва ташкилий-иқтисодий самарадорлигини баҳолаш” тушунчасининг иқтисодий мазмуни бу борадаги мавжуд методологияга хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳолати, молиявий натижа ва ресурслар самарадорлиги ҳамда ресурслардан фойдаланиш, рақобатбардошлик, бозордаги улуш, ҳамкорликни мустаҳкамлаш даражаси кўрсаткичларини киритиш орқали такомиллаштирилган;
хусусий капитал таркибида мақсадли тушумлар ҳисобини такомиллаштириш мақсадида 8821-“Техника харид қилишга субсидиялар”, 8822-“Сув тежовчи технологияларни жорий қилишга субсидиялар”, 8823-“Ердан фойдаланиш ва ўзлаштиришга субсидиялар” ишчи счётларини жорий этиш орқали агрокластерларда давлат бюджетидан ажратиладиган субсидиялар устидан назорат ўрнатиш ва молиявий ҳисобот ахборотларини тўғри шакллантириш асосланган;
агрокластерларда юқори талабга эга қўшимча саноат маҳсулотларини ишлаб чиқариш жараёни ҳисобини юритишда 2311-“Конус тайёрлаш харажатлари”, 2312-“Қоп тайёрлаш харажатлари”, 2313-“Целлофан пакет ишлаб чиқариш харажатлари” ишчи счётларини жорий этиш орқали агрокластерларда ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобининг шаффофлигини ва маҳсулот таннархининг тўғри аниқланишини таъминлаш таклифи асосланган;
Ўзбекистонда пахта-тўқимачилик кластерлари сув тежовчи технологияларга инвестиция жалб қилиш ҳисобига ялпи ҳосилдорлиги ва самарадорликни ошириш бўйича 2030 йилга қадар прогноз кўрсаткичлари интегралланган ўзгарувчан ўртача қийматларнинг автокоррелятсия модели асосида ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Агрокластерлар фаолияти ҳисоби ва самарадорлиги таҳлили методологиясини такомиллаштиришга доир ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
услубий ёндашувга кўра “кластер” тушунчасининг иқтисодий мазмунини маълум бир ҳудудда жойлашган, бозор қонуниятлари асосида ҳамкорлик қиладиган ва бир-бирига ўзаро таъсир ўтказадиган, ягона қиймат занжирида маҳсулот яратадиган мустақил хўжалик юритувчи субъектлар гуруҳи тузилишига кўра учта асосий даражани қамраб олиши нуқтаи назаридан такомиллаштиришга оид назарий-услубий материаллардан олий ўқув юртлари учун тавсия этилган “Молия асослари” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Тошкент давлат иқтисодиёт университети ректорининг 2024-йил 29-февралдаги 45-сон буйруғи). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида талабаларда ягона қиймат занжирида маҳсулот яратадиган мустақил хўжалик юритувчи субъектлар гуруҳи тузилишига кўра учта асосий даражани қамраб олиши нуқтаи назаридан такомиллаштирилган “кластер” тушунчасининг иқтисодий мазмуни юзасидан назарий билимларни кенгайтириш имкони яратилган;
услубий ёндашувга кўра “агрокластерларнинг молиявий ва ташкилий-иқтисодий самарадорлигини баҳолаш” тушунчасининг иқтисодий мазмунини бу борадаги мавжуд методологияга хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳолати, молиявий натижа ва ресурслар самарадорлиги ҳамда ресурслардан фойдаланиш, рақобатбардошлик, бозордаги улуш, ҳамкорликни мустаҳкамлаш даражаси кўрсаткичларини киритиш орқали такомиллаштиришга оид назарий-услубий материаллардан олий ўқув юртлари учун тавсия этилган “Молия асослари” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Тошкент давлат иқтисодиёт университети ректорининг 2024-йил 29-февралдаги 45-сон буйруғи). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида талабаларда хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳолати, молиявий натижа ва ресурслар самарадорлиги ҳамда ресурслардан фойдаланиш, рақобатбардошлик, бозордаги улуш, ҳамкорликни мустаҳкамлаш даражаси кўрсаткичларини киритиш орқали такомиллаштирилган “агрокластерларнинг молиявий ва ташкилий-иқтисодий самарадорлигини баҳолаш” тушунчасининг иқтисодий мазмуни юзасидан назарий билимларни кенгайтириш имкони яратилган;
хусусий капитал таркибида мақсадли тушумлар ҳисобини такомиллаштириш мақсадида 8821-“Техника харид қилишга субсидиялар”, 8822-“Сув тежовчи технологияларни жорий қилишга субсидиялар”, 8823-“Ердан фойдаланиш ва ўзлаштиришга субсидиялар” ишчи счётларини жорий этиш таклифи тўғрисидаги таклифи “Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмаси фаолиятига жорий этилган (“Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмасининг 2023-йил 24-майдаги 02/22-378-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида агрокластерларда давлат бюджетидан ажратиладиган субсидиялар устидан самарали назоратнинг ўрнатиш ва молиявий ҳисобот ахборотларини тўғри шакллантириш имкони яратилган;
ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобини такомиллаштириш мақсадида 2311-“Конус тайёрлаш харажатлари”, 2312-“Қоп тайёрлаш харажатлари”, 2313-“Целлофан пакет ишлаб чиқариш харажатлари” ишчи счётларини жорий этиш таклифи “Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмаси фаолиятига жорий этилган (“Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмасининг 2023-йил 24-майдаги 02/22-378-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида агрокластерларда ёрдамчи ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобининг шаффофлилигини таъминлаш ва маҳсулот таннархининг тўғри аниқлаш имкони яратилган;
Ўзбекистонда пахта-тўқимачилик кластерлари сув тежовчи технологияларга инвестиция жалб қилиш ҳисобига ялпи ҳосилдорлиги ва самарадорликни ошириш бўйича интегралланган ўзгарувчан ўртача қийматларнинг автокоррелятсия модели асосида 2030-йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз кўрсаткичларидан “Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмаси фаолиятида фойдаланилган (“Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” Уюшмасининг 2023-йил 24-майдаги 02/22-378-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида агрокластерлар ва улар таркибидаги субъектлар молиявий-иқтисодий фаолияти барқарорлигини таъминлашга хизмат қилиши ҳамда кластерлар фаолияти самарадорлигини ўртача 7 фоизгача ошириш имкони яратилган.