Рахимова Дилобар Ибрагимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Минерал ўғитлар қўлламасдан ғўза йетиштиришда Тевевит Бомс микробиологик препаратининг таъсирини ўрганиш”, 06.01.08 – Ўсимликшунослик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Qx913
Илмий раҳбар: Абдуалимов Шухрат Хамадуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01
Расмий оппонентлар: Қорабоев Икром Тўраевич, қишлоқ хоʻжалиги фанлари  доктори, профессор; Абдурахимов Нурали Нормаматович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент вилоятининг типик бўз тупроқлари шароитида минерал ўғитлар ва кимёвий воситаларсиз ғўза йетиштиришда Тевевит Бомс препаратини қўллашнинг ўсимлик ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига таъсирини аниқлаш ва экологик тоза пахта йетиштиришни илмий-амалий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилоятининг типик бўз тупроқлари шароитида минерал ўғитлар ва кимёвий воситаларсиз, экологик тоза пахта йетиштиришда Тевевит Бомс препаратини қўллашнинг илмий асослари ишлаб чиқилган;
Тевевит Бомс препарати чигит экиш олдидан 300-600 кг/га меъёрларда қўлланилганда ниҳоллар униб чиқиши тезлашган, ғўзанинг ўсиши, ривожланиши ва фотосинтетик фаолияти учун қулай шароит яратилиб, бўйи 0,7-2,8 см баланд бўлиши, шунингдек ҳосил шохлари 0,2-0,4 донага, барглар сони 4,2-4,5 донага, барглар оғирлиги 12,7-12,9 граммга ва умумий қуруқ вазни 19,9-20,3 граммга ортганлиги, барг юзаси 319,1-346,0 см2 га кўпайиб, фотосинтез соф маҳсулдорлиги суткасига 0,65-1,10 г/м2 га ортганлиги аниқланган;
ғўза минерал ўғитлар ва кимёвий воситаларсиз Тевевит Бомс препарати қўллаб етиштирилганда, назорат (Н-200, П-140, К-100 кг/га) вариантга нисбатан ҳосилдорлик 4,4-5,1 с/га, пахта толаси узунлиги 0,02-0,04 дюм, солиштирма узилиш кучи 0,6-1,0 гк/текс, тола чиқими 1,3-1,6%, чигит мойдорлиги 0,11-1,11% юқори бўлиши ҳисобига экологик тоза пахта етиштириш иқтисодий жиҳатдан самарали эканлиги аниқланган;
ғўзага минерал ўғитларсиз Тевевит Бомс препарати қўлланилганда тупроқнинг гумус, умумий шаклдаги озиқа элементлари миқдорлари бироз камайган, лекин тупроқдаги аммонификаторлар 3,0х105, спора ҳосил қилувчилар 27х103-31х103, олигонитрофиллар 2,0х105-4,0х105, азотфиксаторлар 4,0х104-6,0х104  донани ташкил этиб, микроорганизмлар фаоллиги ошгани аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тошкент вилоятининг типик бўз тупроқлари шароитида ғўзани парваришлашда минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар қўлламасдан экологик тоза пахта йетиштириш бўйича ўтказилган тадқиқот натижалари асосида:
минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар қўлламасдан экологик тоза пахта йетиштириш бўйича “Органик пахта йетиштиришда Тевевит Бомс микробиологик препаратини қўллаш бўйича тавсиялар” тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 25-июлдаги 07/33-04/4932-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиянома бугунги кунда пахтачилик фермер хўжаликлари ва пахта-тўқимачилик кластерлари учун амалий қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар қўлламасдан экологик тоза пахта йетиштиришда Тевевит Бомс препаратини қўллаш технологияси 2019-2021 йилларда Тошкент вилояти типик бўз тупроқлари шароитида Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институтининг тажриба хўжалигида 2,0 га, Наманган вилояти оч тусли бўз тупроқларида Наманган ИЦ тажриба хўжалигида 2,0 га, жами 4,0 га майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 25-июлдаги 07/33-04/4932-сон маълумотномаси). Натижада, Тевевит Бомс препарати тупроққа 300-600 кг/га меъёрда қўлланиганда чигитнинг дала унувчанлиги тезлашган, ғўзанинг бўйи 6-7 см га, ҳосил шохлари 1,3-1,5 донага, кўсаклар сони 2,0-3,1 донага ортиб, қўшимча 4,9 с/га экологик тоза, органик пахта етиштиришга ва 23,8-29,4 % юқори рентабелликка эришилган;
минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар қўлламасдан ғўза йетиштиришда Тевевит Бомс препаратини 600 кг/га меъёрда қўллаш технологияси 2019-йилда Наманган вилояти Тўрақўрғон тумани Наманган ИЦ тажриба хўжалигида 2,0 га майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 25-июлдаги 07/33-04/4932-сон маълумотномаси). Натижада, Тевевит Бомс препарати чигит экишдан олдин тупроққа 600 кг/га меъёрда қўлланиганда, 33,2 с/га пахта ҳосили йетиштирилган ва 4223,2 минг сўм/га соф фойда олиниб, рентабеллик даражасини 30,7 %, шу жумладан назоратга нисбатан 13,1 % юқори бўлишига эришилган;
минерал ўғитлар ва кимёвий воситалар қўлламасдан ғўза йетиштиришда Тевевит Бомс препаратини 300-600 кг/га меъёрларда қўллаш технологияси 2021-йилда Тошкент вилояти Қибрай тумани Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий тадқиқот институтининг тажриба хўжалигида 2,0 га майдонга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 25-июлдаги 07/33-04/4932-сон маълумотномаси). Натижада, чигит экишдан олдин тупроққа Тевевит Бомс препарати 300-600 кг/га меъёрларда қўлланилганда ғўзанинг ўсиши ва ривожланиши жадаллашган, физиологик жараёнлари мувофиқлашиб, 40,7-41,1 с/га пахта ҳосили йетиштирилган ва гектаридан 6995,5-7484,7 минг сўм фойда олиниб, рентабеллик 51,5-45,9 % ни ташкил этган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish