Джуманиязова Дилфуза Азатбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларидаги цереброваскуляр захирани аниқлашда ултратовуш текширувларининг имкониятлари» 14.00.19- Клиник радиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2. PhD/Tib1934
Илмий раҳбар: Юлбарисов Абдурасул Абдужалилович, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019Tib.77.01.
Расмий оппонентлар: Ходжибеков Марат Худайкулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Розиходжаева Гулнора Ахмедовна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади юрак ишемик касаллигида коронар артерияларнинг ҳолатини ва чап қоринча миокардини баҳолашда компьютер томография усулининг ташҳислаш самарадорлигини мақбуллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ТКДСнинг компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашувида артериянинг трансдюсерга максимал яқинлиги ва фиксацияланганлиги хисобига уйқу артерияларининг икки томонлама атеросклеротик зарарланишларида цереброваскуляр заҳирасини аниқлашда, самарадорлиги исботланган.
Компрессион синамаси билан биргаликдаги транскраниал дуплекс сканерлаш бўйича-қон оқимининг чизиқли тезлигининг 75%-100% гача тушиши ва бош мия КТ перфузияси буйича- бош мия қон оқимининг 40мл/100гр/дақиқадан пасайиши каротид реконструкциядаги гипоперфузиянинг предикторлари эканлиги исботланган.
уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларида бош мия томирлари ултратовуш текширувларининг компрессион синамаси билан ўтқазилиши каротид реконструкция пайтидаги бош мия гипоперфузия шароити ҳосил қилиниши ҳисобига вақтинчалик каротид шунтдан фойдаланиш афзаллиги исботланган.
уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларида церебро-васкуляр заҳирани аниқлашда компрессион синамаси билан биргаликдаги транскраниал дуплекс сканерлаш бўйича-қон оқимининг чизиқли тезлигининг 75%-100% дан тушишида бош мия микроциркулясини баҳолашда КТ-перфузиясинининг қўлланиши исобтланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларидаги цереброваскуляр захирани аниқлашда ултратовуш текширувларининг имкониятлари бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий янгиликлари асосида:
биринчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: ТКДСнинг компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашувида артериянинг трансдюсерга максимал яқинлиги ва фиксацияланганлиги хисобига уйқу артерияларининг икки томонлама атеросклеротик зарарланишларида цереброваскуляр заҳирасини аниқлашда, самарадорлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: уйқу артерияларининг икки томонлама шикастланиши бўлган беморларда компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДС ёрдамида ЦВЗни аниқлаш усули ишлаб чиқилган ва фойдаланишнинг аҳамияти илмий асосланган. Илмий янгиликни амалиётга тадбиқ этилиши: ишлаб чиқилган диагностика усуллари мажмуаси 2024-йил 14-мартдаги 71/ AF-сонли буйруғи билан Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024-йил 18-мартдаги №56 I/СН буйруғи билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги шундан иборатки, уйқу артерияларининг икки томонлама шикастланиши бўлган беморларда компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДС ёрдамида ЦВЗни аниқлаш усули муқобил диагностика муолажаларига сарфланадиган вақтни қисқартиради ва беморларнинг бошқа радиологик текширув усулларига кетадиган харажатларни камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагидан иборат: уйқу артерияларининг икки томонлама шикастланиши бўлган беморларда компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДС ёрдамида ЦВЗни аниқлашга амалий ёндашув бизга қуйидаги иқтисодий ҳисоб-китобларни амалга оширишга имкон берди: компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДС ва БМнинг КТ-перфузияси усулларининг ўртача нархи мос равишда 150000±50000 сўм ва 1500000±200000 сўмни ташкил этди. Замонавий ультратовуш технологияларидан фойдаланган ҳолда комплекс УТТ текширувини ўтказишда текшириш нархидан ҳисобланган фарқ натижасида 1 нафар беморга диагностика муолажалари нархининг ўртача камайиши 1350000±150000сўмни ташкил этди. Хулоса: уйқу артерияларининг икки томонлама шикастланиши бўлган беморларда компрессион синама билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДС ёрдамида ЦВЗни аниқлаш диагностика ва даволашга сарфланадиган вақтни қисқартириш, шунингдек, беморлар учун жуда муҳим бўлган харажатларни камайтириш имконини берди.
иккинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: каротид реконструкцияси режалаштирилган беморларда интраоператив гипоперфузиянинг предикторларини аниқлашда компрессион синама ва БМнинг КТ-перфузияси билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДСдан комплекс фойдаланиш илмий жиҳатдан асосланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: Компрессион синамаси билан биргаликдаги транскраниал дуплекс сканерлаш бўйича-қон оқимининг чизиқли тезлигининг 75%-100% гача тушиши ва бош мия КТ перфузияси буйича- бош мия қон оқимининг 40мл/100гр/дақиқадан пасайиши каротид реконструкциядаги гипоперфузиянинг предикторлари эканлиги исботланган. Илмий янгиликни амалиётга жорий этилиши: ишлаб чиқилган диагностика усуллари мажмуаси 2024-йил 14-мартдаги 71/ AF-сонли буйруғи билан Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024-йил 18-мартдаги №56 I/СН буйруғи билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги каротид реконструкцияси режалаштирилаётган беморларда компрессион синама ва БМнинг КТ-перфузияси билан биргаликда трансорбитал ёндашув орқали ТКДСдан комплекс фойдаланиш ёрдамида интраоператив гипоперфузиянинг предикторларини аниқлаш операциядан олдинги асоратларнинг профилактикаси ва СБМҚАЕ билан оғриган беморларнинг оғир когортасида ногиронликнинг кўпайишини олдини олишда муҳим рол ўйнайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: каротид реконструкцияси режалаштирилаётган беморларда интраоператив гипоперфузиянинг предикторларини аниқлаш, жарроҳлик даволашнинг тегишли усулини танлаш, шунингдек, интраоператив инсультнинг профилактикаси даволаш самарадорлигини оширади ва ногиронликнинг кўпайишига тўсқинлик қилади, беморнинг оиласида парвариш қилаётган бир нафар меҳнатга лаёқатли вояга етган шахснинг энг кам ойлик иш ҳақи ҳисобида – оила бюджетига 621000 сўм миқдорида иқтисодий зарар етказилишининг олди олинади. Хулоса: каротид реконструкцияси режалаштирилган беморларда интраоператив гипоперфузиянинг предикторларини аниқлаш ногиронликнинг ўсиши профилактикасида ушбу радиологик текширувларни ўтказишнинг аҳамияти ва зарурлигини белгилайди.
учинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларида бош мия томирлари ултратовуш текширувларининг компрессион синамаси билан ўтқазилиши каротид реконструкция пайтидаги бош мия гипоперфузия шароити ҳосил қилиниши ҳисобига вақтинчалик каротид шунтдан фойдаланиш афзаллиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: компрессион синама билан биргаликда ўтказилган ТКДС маълумотларига кўра ВКШни қўллашга кўрсатмаларини қўллаш ВКШдан фойдаланишнинг 38% дан 12,3% гача пасайишига олиб келди (р<0,001). Илмий янгиликнинг амалиётга жорий этилиши: ишлаб чиқилган диагностика усуллари мажмуаси 2024-йил 14-мартдаги 71/ AF-сонли буйруғи билан Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024-йил 18-мартдаги №56 I/СН буйруғи билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги шундан иборатки, компрессион синама билан биргаликда ўтказилган ТКДС натижаларига асосланган кўрсатмаларга мувофиқ ВКШ ни қўллаш ВКШ дан асоссиз профилактик фойдаланишнинг олдини олишга олиб келади, бу эса, ўз навбатида интраоператив инсульт частотасининг пасайиши, даволаш самарадорлигининг ошишига олиб келади ва ногиронлик ўсишининг олди олинади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: компрессион синама билан биргаликда ўтказилган ТКДС натижаларига асосланган кўрсатмаларга мувофиқ ВКШ ни қўллаш ВКШ дан асоссиз профилактик фойдаланишни бартараф қилади ва беморларнинг моддий ресурсларини деярли ярмига камайтиришга имкон беради, чунки ВКШ ни қўллаш пайтида жарроҳлик йўли билан даволаш нархи 10500000 сўм, каротидни ВКШ ишлатмасдан реконструкция қилишда эса 6000000 сўмни, бинобарин, иқтисодий самарадорлик ҳар бир беморга 4500000 сўмни  ташкил этади. Хулоса: каротид жарроҳлиги амалиётида операциядан олдинги даврда ВКШ ни қўллаш учун кўрсатмаларни аниқлаш жуда муҳим рол ўйнайди, чунки кузатиладиган операциядан олдинги оғир асоратлар беморларнинг ҳаёт сифатига ҳам моддий, ҳам ижтимоий таъсир кўрсатади.
тўртинчи илмий янгилик: илмий янгиликнинг моҳияти: уйқу артерияларининг икки томонлама зарарланишларида церебро-васкуляр заҳирани аниқлашда компрессион синамаси билан биргаликдаги транскраниал дуплекс сканерлаш бўйича-қон оқимининг чизиқли тезлигининг 75%-100% дан тушишида бош мия микроциркулясини баҳолашда КТ-перфузиясинининг қўлланиши исобтланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: беморларнинг асосий гуруҳида цереброваскуляр заҳирани комплекс аниқлаш учун ишлаб чиқилган алгоритмдан фойдаланиш интраоператив инсультларнинг 3,6% дан 1,5% гача (р<0,05) ва ВКШ дан фойдаланишнинг 38%  дан 12,3% гача камайишига олиб келди (р<0,001). Илмий янгиликни амалиётга жорий этилиши: ишлаб чиқилган диагностика усуллари мажмуаси 2024-йил 14-мартдаги 71/ AF-сонли буйруғи билан Тошкент шаҳар тез тиббий ёрдам клиник шифохонаси ва Қашқадарё вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024-йил 18-мартдаги №56 I/СН буйруғи билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги радиологик усулларни комплекс қўллаш алгоритмидан фойдаланган ҳолда беморларда ЦВЗни аниқлашдан фойдаланиш жарроҳлик даволаш турини танлашда муҳим рол ўйнайди ва ВКШ дан фойдаланишни оптималлаштириш орқали интраоператив асоратлар частотасини сезиларли даражада камайтиради, жарроҳлик даволаш самарадорлигини оширади ва беморларнинг ҳаёт сифати кўрсаткичларини яхшилашда муҳим рол ўйнайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: жарроҳлик даволаш турини танлаш (очиқ ёки эндоваскуляр), шунингдек ишлаб чиқилган алгоритм натижаларига кўра ВКШ дан фойдаланиш ёки ундан фойдаланишни истисно қилиш жарроҳлик даволаш усулини танлашни асослаш ва моддий ресурсларни 12000000 ва ҳар бир беморга 4500000 сўмга камайтириш имконини беради. Хулоса: жарроҳлик даволаш турини танлашда муҳим рол ўйнайдиган радиологик усулларни комплекс қўллаш учун ишлаб чиқилган алгоритмдан фойдаланган ҳолда беморларда цереброваскуляр захирани аниқлаш ва ВКШдан фойдаланишни оптималлаштириш, жарроҳлик аралашуви пайтидаги асоратларнинг частотасини сезиларли даражада камайтиради, жарроҳлик йўли билан даволаш самарадорлигини оширади ва периоператив инсультнинг профилактикаси ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашда муҳим рол ўйнайди.