Хасанов Нормат Сайдуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертатсияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Самарқанд ўлмасўти (Ҳеличрйсум мараcандиcум Попов эх Кирп.)ни микроклонал кўпайтириш», 03.00.05 – Ботаника, 03.00.12-Биотехнология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/B814.
Илмий раҳбарлар: Исмаилов Зафар Файзуллаевич, биология фанлари доктори, профессор; Ташпулатов Йигитали Шавкатиллавич, биология фанлари фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети ҳузуридаги PhD.03/30.12.2019.B.02.08 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Бўриев Сулаймон, биология фанлари доктори, профессор; Хожиматов Олимжан Каххарович, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ҳ.мараcандиcум ин витро шароитида микроклонал кўпайтириш, кўчатларини йетиштириш ҳамда эх витро да ўсимликнинг ўсиш-ривожланишини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ин витро шароитида Ҳ.мараcандиcум уруғларини стерилизатсиялаш, майсаларининг органогенез ва ризогенез босқичлари учун озуқа муҳитларига киритилган фитогормонларнинг оптимал таъсир этувчи нисбатлари аниқланган;
эксплантларни ташқи муҳит омиллари (тупроқ, ҳарорат, қуёш нури) таъсирига мослашиш меъёрлари ва муддатлари ишлаб чиқилган;
мослаштирилган кўчатларни эх витро шароитида ўсиш-ривожланиши ҳамда вегетатив кўпайтириш хусусиятлари очиб берилган;
Ҳ.мараcандиcум ни плантатсияларда йетиштириш, хом ашёсини (тўпгули, барги) тайёрлаш ва маҳсулдорлигини аниқлаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган ҳамда фитокимёвий таркиби аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Самарқанд ўлмасўти (Ҳеличрйсум мараcандиcум Попов эх Кирп.)ни микроклонал кўпайтириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Ҳ.мараcандиcум уруғларини ин витро шароитида стерилизатсиялашнинг оптимал меъёрлари, эксплантларидан микроклонал кўпайтириш, майсаларини туплаши ва илдизлаши учун оптимал озуқа муҳитлари, кўчатларини тупроқ, ҳарорат ва қуёш интенсивлигига мослаштириш бўйича тавсиялар Жиззах вилояти Бахмал давлат Ўрмон хўжалиги фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 15 декабрдаги 03-03/3-8211-сонли маълумотномаси). Натижада, Ҳ.мараcандиcум уруғларидан ўстириш, эксплантларидан микроклонал кўпайтириш, майсалар яшовчанлигини ошириш ҳамда ташқи муҳит омилларига чиниқтириш меъёрлари ва муддатларини белгилаш имконини берган;
ин витро шароитида йетиштирилган кўчатларни плантатсияга экиш муддатлари ва схемаларини танлаш, ўсиши-ривожланиши хусусиятларини кузатиш ҳамда фарматсевтика саноати учун хом ашё берувчи органларининг биометрик кўрсаткичларига оид маълумотлар акс этган тавсиялар Жиззах вилояти Бахмал давлат Ўрмон хўжалиги фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 15 декабрдаги 03-03/3-8211-сонли маълумотномаси). Натижада, ташкил этилган 0,22 гектар плантатсияда ўсимликларни оптимал экиш муддатлари ва схемасини белгилаш, ҳамда хом ашёсини йиғиш муддатларини аниқлаш имконини берган;
Ҳ.мараcандиcум ни плантатсияда йетиштирилган хом ашё биомассаси кўрсаткичларини аниқлаш, маҳсулдорлигини белгилаш ҳамда тайёрланган хом ашёнинг фитокимёвий таркибига оид маълумотлар Жиззах вилояти Бахмал давлат Ўрмон хўжалиги фаолиятига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2023 йил 15 декабрдаги 03-03/3-8211-сонли маълумотномаси). Натижада, ўсимлик таркибидаги биологик фаол моддаларнинг оптимал миқдори тўплаган муддатини аниқлаш ҳамда фарматсевтика учун сифатли хом ашё тайёрлаш имконини берган.