Шокирова Шахноза Дилмуродовна
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш”, 13.00.03 - Махсус педагогика (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.1.DSc/Ped2781.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат педагогика университети.
Илмий маслахатчи: Муминова Лола Рахимовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат педагогика университети, DSc.03/30.01.2020.Ped.26.01.
Расмий оппонентлар: Хакимова Мухаббат Файзиевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Шоумаров Ғайрат Бахромович, психология фанлари доктори, академик; Хасанов Адхам Ибрахимович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштиришнинг педагогик имкониятлари нутқнинг ривожланганлик динамикаси, юмшоқ танглайнинг етарли даражада узайганлиги, танглай-ҳалқумнинг анатомик-функсионал хусусиятлари тикланганлиги, нуқсоннинг тузилиши, танланган жарроҳлик усуллари ва муддатларига боғлиқлик ҳолатини симптоматик-этиопатогенетик таҳлил қилиш ҳамда клиник манзарасига таъсир этувчи ижтимоий, биологик-ирсий омилларнинг мураккаб нисбатини тадрижий кузатиш асосида аниқлаштирилган;
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш натижадорлиги болалар нутқини жарроҳликдан кейин манзилли текшириш инструментарийси (аппарати) ёшга доир анатомик-функсионал, ортодонтик, конституционал структура хусусиятлари, гиперназаллик, полиморф артикуляция камчиликлари, нафас ва овоз функсияларидаги етишмовчиликларга нисбатан системогенез, эрта аралашув, комплекс ёндашувлар мазмунини таълимий мақсадлар натижадорлигига адаптив мослаштиришга барқарор устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари боълган болалар билан коррексион-логопедик ишни ташкил этиш жараёни дастлабки ҳамда асосий босқич тузилмалари мутахассис – ота-она – бола учлигидаги энг яқин ижтимоий қуршов саъй-ҳаракатларини интеграциялаш, қайта алоқа, компенсатор имкониятларининг шаклланиши учун зарур модификацион таълим муҳити, индивидуал комплекс таълимни ташкил этиш, нутқий коъникмаларни иерархик тизимлаштириш асосида такомиллаштирилган;
юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш технологиялари назарий, амалий, тренинг, маслаҳат, профилактика саҳифа контентлари орқали онлайн маълумот, маслаҳат олиш имкониятини ҳамда эрта (ре)абилитация, операциядан олдинги ва кейинги логопедик ишлар, ота-оналар билан ишлаш, махсус тренинглар, маҳорат машғулотларининг уйғунлигини таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштиришга қаратилган логопедик таъсир самарадорлиги мажмуавийлик, оъз вақтида амалга ошириш, даврийлик, изчиллик тамойилларини оъзида акс эттирган профилактик логопедик ёрдам коърсатиш, ота-оналарнинг тиббий-педагогик саводхонлиги ва логопеднинг бола ҳамда унинг ота-онаси билан ишлашдаги назарий-методологик, амалий, субектив-фаолият даражаси, комплекс ёрдам коърсатишда мутахассисларнинг оъзаро коллаборация ва консинуси жараёнининг яхлитлигини фронтал таъминлаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари боълган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштиришга доир тадқиқот натижалари асосида:
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштиришнинг педагогик имкониятлари нутқнинг ривожланганлик динамикаси, юмшоқ танглайнинг етарли даражада узайганлиги, танглай-ҳалқумнинг анатомик-функсионал хусусиятлари тикланганлиги, нуқсоннинг тузилиши, танланган жарроҳлик усуллари ва муддатларига боғлиқлик ҳолатини симптоматик-этиопатогенетик таҳлил қилиш ҳамда клиник манзарасига таъсир этувчи ижтимоий, биологик-ирсий омилларнинг мураккаб нисбатини тадрижий кузатиш асосида аниқлаштирашга оид таклифлар “Юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиктларида логопедик реабилитация” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023-йил 27-июндаги 11/3.3-сон қарори асосида берилган 2023/196У-57-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, талабаларнинг фанга доир билим, коъникма ва малакаларини такомиллаштиришга хизмат қилган;
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш натижадорлиги болалар нутқини жарроҳликдан кейин манзилли текшириш инструментарийси (аппарати) ёшга доир анатомик-функсионал, ортодонтик, конституционал структура хусусиятлари, гиперназаллик, полиморф артикуляция камчиликлари, нафас ва овоз функсияларидаги етишмовчиликларга нисбатан системогенез, эрта аралашув, комплекс ёндашувлар мазмунини таълимий мақсадлар натижадорлигига адаптив мослаштиришга барқарор устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар “Юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиктларида логопедик реабилитация” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023-йил 27-июндаги 11/3.3- сон қарори асосида берилган 2023/196У-57-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, юқоридаги дарслик коъп тармоқли, давлат мактабгача таълим ташкилотлари, нутқ марказларида логопедлар томонидан болалар нутқ камчиликларини аниқлаш, тоъғри ташхис қоъйиш ҳамда коррексион-логопедик иш сифатининг оширилишига хизмат қилган;
комплекс ёндашув асосида юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари боълган болалар билан коррексион-логопедик ишни ташкил этиш жараёни дастлабки ҳамда асосий босқич тузилмалари мутахассис – ота-она – бола учлигидаги энг яқин ижтимоий қуршов саъй-ҳаракатларини интеграциялаш, қайта алоқа, компенсатор имкониятларининг шаклланиши учун зарур модификацион таълим муҳити, индивидуал комплекс таълимни ташкил этиш, нутқий коъникмаларни иерархик тизимлаштириш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар “Юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиктларида логопедик реабилитация” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023-йил 27-июндаги 11/3.3-сон қарори асосида берилган 2023/196У-57-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, комплекс ёндашув асосида коъп поғонали (ре)абилитация жараёнини самарали ташкил қилишга эришилган;
юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштириш технологиялари назарий, амалий, тренинг, маслаҳат, профилактика саҳифа контентлари орқали онлайн маълумот, маслаҳат олиш имкониятини ҳамда эрта (ре)абилитация, операциядан олдинги ва кейинги логопедик ишлар, ота-оналар билан ишлаш, махсус тренинглар, маҳорат машғулотларининг уйғунлигини таъминлаш асосида такомиллаштиришга оид тавсиялар “Юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиктларида логопедик реабилитация” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023-йил 27-июндаги 11/3.3-сон қарори асосида берилган 2023/196У-57-рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари боълган болалар нутқини ривожлантиришнинг педагогик-дидактик аспектлари такомиллаштирилган;
юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклари бўлган болаларда коррексион-логопедик ишни такомиллаштиришга қаратилган логопедик таъсир самарадорлиги мажмуавийлик, оъз вақтида амалга ошириш, даврийлик, изчиллик тамойилларини оъзида акс эттирган профилактик логопедик ёрдам коърсатиш, ота-оналарнинг тиббий-педагогик саводхонлиги ва логопеднинг бола ҳамда унинг ота-онаси билан ишлашдаги назарий-методологик, амалий, субектив-фаолият даражаси, комплекс ёрдам коърсатишда мутахассисларнинг оъзаро коллаборация ва консинуси жараёнининг яхлитлигини фронтал таъминлаш асосида такомиллаштиришга оид хулосалар “Юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиктларида логопедик реабилитация” номли дарслик мазмунига сингдирилган (Тошкент давлат педагогика университети Кенгашининг 2023-йил 27-июндаги 11/3.3-сон қарори асосида берилган 2023/196У-57-сон рақамли нашр рухсатномаси). Натижада, юқори лаб ва танглайнинг туғма кемтиклиги боълган болалар билан коррексион-логопедик, (ре)абилитацион ишларни ташкил қилиш ҳамда иккиламчи бузилишларнинг олдини олиш, назализацияни бартараф қилишга эришилган.