Азимова Дурдона Абдуллоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Саноат оқава сувлари таркибидаги металларни тозалаш учун дефекат, бентонит асосида адсорбентлар олиш ва қўллаш», 02.00.11 – Коллоид ва мембрана кимёси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/Т4578.
Илмий раҳбар: Салиханова Дилноза Саидакбаровна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, DSc.02/30.12.2019.K/T.35.01.
Расмий оппонентлар: Якубов Йўлдош Юсупбаевич. кимё фанлари доктори, профессор; Эшметов Расул Жумязович, техника фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: дефекат, бентонит асосида сорбент-реагент олиш ва металлургия саноат оқава сувлари таркибидан металл ионларини тозалашда қўллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дифференциал термик таҳлил натижаларига кўра, углероднинг интенсив ёниши 6150С ҳароратда бошланиши ва 7000С ҳароратда тугаши, дефекатни (Д) куйдириш пайтида ҳосил бўлган углерод тузилиши жиҳатидан коксга яқинлигини, унинг ёниб кетишини олдини олиш учун термик пиролизни 580...6000 С ҳароратда куйдириш зарурлиги исботланган;
термик модификацияланган дефекат (ТМД) да метил кўкининг паст концентрацияли эритмаларда ютилиш даражаси 1-5 мг/л концентрацияларда 80-90% ни, 10-20 мг/л концентрацияли эритмаларда эса 70-75 % эканлигини аниқланган;
термик модификацияланган дефекат (ТМД) ва бентонитнинг 80:20 оғирлик нисбатидаги композицияларида 0,01 м/л концентрациядаги эритмадан Сu2+ ионларини 96,86 %, 60:40 нисбатидаги композиция -94,82 % ни, 40:60 нисбатидаги композиция эса 92,32 % ютилиши аниқланган;
ТМД ёрдамида металлургия саноати оқава сувлари 2-5% қўшиб тозаланганда, оқава сув таркибидаги Мn -99,9%; As -99,1%; Мо-98%; U-100%; Bе, Аl-97,2% гача ионларидан тозалаши аниқланган;
термик модификацияланган дефекат (ТМД) ва бентонит асосида сорбент-реагент олиш технологияси ишлаб чиқилган;
термик модифицирланган дефекат (ТМД) ва бентонит композициялари ёрдамида саноат оқава сувлари таркибидан металл ионларини тозалаш технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Саноат оқава сувлари таркибидаги металларни тозалаш учун дефекат, бентонит асосида адсорбентлар олиш ва қўллаш бўйича олинган натижалар асосида:
шакар саноати чиқиндиси -дефекатни модификациялаб сорбент-реагент олиш усули «Navoiy kon-metallurgiya kombinati» AJда амлиётга жорий этилган («Navoiy kon-metallurgiya kombinati» AJ нинг 2024 йил 15 июлдаги 23/01-01-07/371-сон маълумотномаси) Натижада, саноат чиқиндисини утилизация қилиб, кимёвий сорбент-реагент олиш имкониятини берган;
саноат оқава сувлари таркибидан металл ионларини сорбция қилиш учун кўмирлаштирилган дефекат ва бентонит асосида олинган композицияларини қўллаш технологияси “Elektrokimyozavod” QK AJнинг «2025-2030 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхатига» киритилган («Elektrokimyozavod» QK AJ нинг 2023 йил 15 декабрдаги 436/1-сон маълумотномаси) Натижада, саноат оқава сувларини техник сув сифатида тизимга қайтариш имкониятини беради.