Қодиров Қахрамон Рахмоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Кўп қатламли муҳитда масса кўчишининг математик моделлари ва тақрибий-аналитик усуллари”, 05.01.07 – Математик моделлаштириш. Сонли усуллар ва дастурлар мажмуи (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.2 PhD/Т697
Илмий раҳбар: Равшанов Нормахмад, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, Илмий кенгаш рақами: Рақамли технологиялар ва сунъий интеллектни ривожлантириш илмий-тадқиқот институти, PhD.13/30.12.2021.Т.142.01.
Расмий оппонентлар: Нормуродов Чори Бегалиевич физика-математика фанлари доктори, профессор; Маматов Нарзулло Солиджонович техника фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот: “Тошкент давлат транспорт университети”.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади кўп қатламли ғовак муҳитда ер ости сувларини филтрлаш жараёнларини ўрганиш учун математик моделлар ва тақрибий-аналитик усулларни ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қудуқлар галереяси мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда босимсиз ер ости сувлари оқимларининг математик модели ишлаб чиқилган;
уч қатламли муҳитда ер ости сувлари филтрация жараёнининг математик модели ишлаб чиқилган ва аналитик ечимлари олинган;
уч қатламли яхши ўтказувчан муҳитда ер ости сувлари филтрация масалаларини ечишнинг тақрибий-аналитик ечимларни олиш;
ер ости сувларини ифлосланиш манбаларидан ҳимоя қилишда вертикал қудуқлар тизимини дебитлар орқали бошқариш муаммосини ҳал қилиш алгоритми ишлаб ишлаб чиқилган ва ўзаро бир-бирига боғлиқ бўлган ғовак муҳитда ер ости сувларининг филтрация масалаларини ечишнинг сонли алгоритми ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
ер ости сув ресурсларини ифлосланиш манбаларидан ҳимоя қилиш мақсадида кўп қатламли ўзаро бир-бирига боғлиқ ғовак муҳитларда суюқлик филтрлациясида ер ости сувларининг экологик-геокимёвий ҳолати ва гидродинамик режимларини кузатиш ва башоратлаш, шунингдек вертикал дренаж оқим тезлигини дебитлар орқали бошқариш учун математик ва дастурий таъминотни қўллаш асосида:
ер ости сувларини босимсиз филтрация жараёнини таҳлил қилиш ва башоратлашнинг математик модели, алгоритми ва дастурий таъминоти Зарафшон ирригация тизимлари ҳавза бошқармасида жорий этилган (Самарқанд вилояти ҳокимлигининг 2022-йил 28-декабрдаги 07-07/1029-сон Маълумотномаси). Натижада, заҳарли моддаларнинг филтрация ҳудудидан ташқарига тарқалишини чеклайдиган сув ўтказувчан қатламларни аниқлашнинг аниқлиги 10-15% га ошириш имконини берган;
экологик вазият қулай бўлган зоналарга ифлосланишнинг янада тарқалишининг олдини олиш мақсадида кучли ифлосланиш ҳудудларини изоляция қилиш муаммоларини ҳал қилиш учун математик модел, алгоритм ва дастурий таъминот (Самарқанд вилояти ҳокимлигининг 2022-йил 28-декабрдаги 07-07/1029-сонли Маълумотномаси). Натижада, филтрация майдонининг тегишли зоналарида ер ости сувлари сатҳини башоратлашнинг аниқлигини 9-12% га ошириш имконини берган.