Boboraximova Maxbuba Ixtiyorovnaning
falsafa doktori (PhD) Dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Atmosferadagi, suv muhitidagi va raqobat tizimidagi jarayonlarning fazoviy-vaqt ekologik modellari”, 01.01.02-Differensial tenglamalar va matematik fizika (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/FM945
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: V.I.Romanovskiy nomidagi Matematika instituti huzuridagi DSc.02/30.12.2019.FM.86.01 raqamli Ilmiy kengash.
Ilmiy rahbar: Taxirov Jozil Ostanovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Rasmiy opponentlar: Ashurov Ravshan Rajabovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; O‘rozboev G‘ayrat O‘rozalievich, fizika-matematika fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi fazoviy bir xil bo‘lmagan muhitda ekologiya va raqobatdosh turlarning matematik modellariga doir parabolik tenglamalar va reaksiya-diffuziya-adveksiya tipidagi sistemalar uchun logistik masalalar nazariyasini qurishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
ifloslangan suv ekotizimlarida ekologik toksik moddalarning populyatsiya dinamikasiga ta’siri jarayonining noma’lum chegarasi bo‘lgan jarayonga yo‘naltirilgan chiziqsiz model ishlab chiqilgan;
reaksiya-diffuziya-adveksiya tenglamasi yordamida tavsiflangan noma’lum chegaraga ega logistik masala shaklida daryo ekotizimlari populyatsiyasi dinamikasining chiziqsiz modeli ishlab chiqildi;
ifloslanishning atrof-muhit bilan o‘zaro ta'sirining konvektiv va diffuzion jarayonlarini hisobga olgan holda matematik modeli qurilgan va ikki komponentli chiziqsiz parabolik sistema uchun chegaraviy masalani echish uchun Gyolder fazolarining normalarida aprior baholarni olish usuli ishlab chiqilgan va ular asosida masalaning bir qiymatli echilishi isbotlangan;
atmosferaning chegara qatlamlarida zararli aralashmalarning koʻchishi va tarqalishining matematik modeli reaksiya-diffuziya tenglamasi koʻrinishida tuzilgan va aprior baholar o‘rnatilgan hamda echimning turg‘unligi, yagonaligi va mavjudligi isbotlangan.
ikki raqobatdosh tur populyatsiyasining fazoviy-vaqtinchalik xatti-harakatlarini modellashtiruvchi parabolik tenglamalar sistemasi taklif qilinib, ularning ikkalasi ham bir xil signal beruvchi vosita tomonidan xemotaktik tarzda jalb qilinadi.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Atmosferadagi, suv muhitidagi va raqobat tizimidagi jarayonlarning fazoviy-vaqt ekologik modellari bo‘yicha olingan natijalar asosida:
ifloslanishning atrof-muhit bilan o‘zaro ta’sirining konvektiv va diffuzion jarayonlarini hisobga olgan holda matematik modelidan IL5321091543 raqamli “Gaz ta’minoti tizimlarining topologik modellarini qurish va ularni simulyatsiya qilishni ishlab chiqish” mavzusidagi innovatsion loyihada gaz ta’minoti tizimlarining topologik modellarini qurishda foydalanilgan (Toshkent axborot texnologiyalari universitetining 2023 yil 12-dekabrdagi №4406/05-2-sonli ma’lumotnomasi). Ilmiy natijani qo‘llanishi gaz ta’minoti tizimlarining topologik modellarini qurish va ularning simulyatsiyasini ishlab chiqish imkonini beradi;
atmosferaning chegara qatlamlarida zararli aralashmalarning koʻchishi va tarqalishining matematik modelidan A-OT-2021-108 raqamli “Orol dengizining ekologik holatini monitoring qilish va prognozlash axborot-tahliliy dasturiy mahsulotini ishlab chiqish” mavzusidagi amaliy loyihada ekologik holatini monitoring qilishda foydalanilgan (Raqamli texnologiyalar va AI rivojlantirish ilmiy-tadqiqot institutining 2024 yil 19-yanvardagi №03-8/028-sonli ma’lumotnomasi). Ilmiy natijani qo‘llanishi gaz va aerozol holatlaridagi ifloslantiruvchi moddalarning  ko‘chishi va o‘zgarishi advektiv modellarini qurish imkonini beradi.