Карайев Пайзиллахон Юсуфхоновичнинг иқтисодиёт
доктори (PhD) диссертасияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Давлат олий таълим ташкилотларида харажатлар ҳисоби ва ички аудитини такомиллаштириш», 08.00.08 – «Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит».
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.ПҳД/Иқт589.
Илмий раҳбар: Бузрукхонов Сарвархон Мунавархонович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент молия институти, ДСc.03/30.12.2019.И.17.01. Расмий оппонентлар: Aхмеджанов Каримжон Бакиджанович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Aбдусаломова Нодира Баходировна, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Йетакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади: Мамлакатимизда давлат олий таълим ташкилотларида харажатлар ҳисоби ва ички аудитини услубиётини амалиётга жорий етишни такомиллаштириш, амалга оширилаётган ислоҳотларнинг мазмуни, давлат олий таълим ташкилотлари билан боғлиқ ҳуқуқий асосларини ривожлантириш, амалиётга жорий етишдаги айрим камчиликлар ва уларни бартараф етиш бўйича таклиф ва тавсиялар бериш.
ИИИ.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
буджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар ҳисобини юритиш учун 710000 (231) - «Бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар» синтетик счёти таркибида 710100 (231/1) - «Таълим гранти асосида ўқитиш учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар», 710200 (231/2) - «Давлат буюртмаси асосидаги илмий тадқиқот лойиҳалар учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар», 710300 (231/3) - «Илмий даражали ходимларга қўшимча ҳақ тўлаш учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар» ишчи счётларини киритиш таклиф етилган;
талабалар билан ўқитишнинг тўлов-контракт шакли бўйича хақиқий харажатлар ҳисобини юритиш учун 730000 (251) - «Таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар» синтетик счёти таркибида 730100 (251/1) - «Миллий таълим дастури бўйича таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар», 730200 (251/2) - «Қўшма таълим дастури бўйича таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар», 730300 (251/3) - «Ўқитишнинг кредит-модул тизимида фанларни қайта ўзлаштириш учун тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар» ишчи счётларини киритиш таклиф етилган;
олий таълим муассасаларида фаолият ихтисослиги бўйича товарлар (ишларни, хизматлар) ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобини юритиш учун 180000 (090) - «Товар (иш, хизмат)ларга харажатлар» синтетик счёт таркибида 180100 (090/1) – «Таълим хизматлари кўрсатишга харажатлар», 180200 (090/2) - «Илмий-инновацион махсулотлар ишлаб чиқаришга харажатлар», 180300 (090/3) – «Нашр хизматлари кўрсатишга харажатлар» ишчи счётларини очиш зарурлиги асосланган;
олий таълим ташкилотларида харажатлар бўйича назорат обйектини белгилаш, ички аудити амалларини ташкил етиш дастури, режаси ва аудит ҳисоботи таркибий тузилиши ишлаб чиқилган.
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Давлат таълим ташкилотларида харажатлар ҳисоби ва аудитини такомиллаштириш юзасидан ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар ҳисобини юритиш учун 710000 (231) - «Буджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар» синтетик счёти таркибида 710100 (231/1) - «Таълим гранти асосида ўқитиш учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар», 710200 (231/2) - «Давлат буюртмаси асосидаги илмий тадқиқот лойиҳалар учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар», 710300 (231/3) - «Илмий даражали ходимларга қўшимча ҳақ тўлаш учун бюджет маблағлари бўйича хақиқий харажатлар» ишчи счётларини очиш таклифи Наманган мухандислик қурилиш институтининг 2021 йил 27 декабрдаги 569-сон буйруғи билан тасдиқланган ҳисоб сиёсатида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 17 апрелдаги 02/02-389-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим муассасаларида бюджет маблағлари ҳисобидан ажратиладиган маблағларни турлари бўйича таҳлилий (аналитик) ҳисобни юритиш, шунингдек молиявий ҳисоботлардаги ахборотларни ишончлилиги ва шаффофлигини ошириш имкониятини яратган;
талабалар билан ўқитишнинг тўлов-контракт шакли бўйича хақиқий харажатлар ҳисобини юритиш учун 730000 (251) - «Таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар» синтетик счёти таркибида 730100 (251/1) - «Миллий таълим дастури бўйича таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар», 730200 (251/2) - «Қўшма таълим дастури бўйича таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар», 730300 (251/3) - «Ўқитишнинг кредит-модул тизимида фанларни қайта ўзлаштириш учун тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар» ишчи счётларини очиш таклифи Наманган мухандислик қурилиш институтининг 2021 йил 27 декабрдаги 569-сон буйруғи билан тасдиқланган ҳисоб сиёсатида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 17 апрелдаги 02/02-389-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим муассасаларида ўқитишнинг тўлов-контракт шаклидан тушган тушумлар ҳисобидан амалга оширилган ҳақиқий харажатлар бўйича таҳлилий (аналитик) ҳисобни юритиш, шунингдек хорижий таълим муассасалари билан қўшма таълим дастурлари асосида мутахассис кадрлар тайёрлаш харажатларини алоҳида ҳисобини ташкил етиш имконияти яратилган ва молиявий ахборотларни ишончлилигини оширишга еришилган.
Олий таълим муассасаларида фаолият ихтисослиги бўйича товарлар (ишларни, хизматлар) ишлаб чиқариш харажатлари ҳисобини юритиш учун 180000 (090) - «Товар (иш, хизмат)ларга харажатлар» синтетик счёт таркибида 180100 (090/1) – «Таълим хизматлари кўрсатишга харажатлар», 180200 (090/2) - «Илмий-инновацион махсулотлар ишлаб чиқаришга харажатлар», 180300 (090/3) – «Нашр хизматлари кўрсатишга харажатлар» ишчи счётларини очиш таклифи Фарғона политехника институтининг 2022 йил 22 декабрдаги 871-сон буйруғи билан тасдиқланган ҳисоб сиёсатида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 17 апрелдаги 02/02-389-сон маълумотномаси). Ушбу таклифни амалиётга жорий етилиши олий таълим муассасаларида ривожлантириш жамғармаси маблағларини шакллантиришда фаолият ихтисослиги бўйича ишлар, хизматлар, товарлар ишлаб чиқариш таннархини ишончли белгилаш ҳамда улар ҳисобини аниқлилиги ва шаффофлигини таъминлаш имконини берган.
Олий таълим муассасаларида харажатлар бўйича назорат обйектини белгилаш, ички аудити амалларини ташкил етиш дастури, режаси ва аудит ҳисоботи таркибий тузилиши бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирининг 2022 йил 27 августдаги 293-сон буйруғи билан тасдиқланган «Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг Ички аудит хизмати тўғрисида»ги Низомда ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023 йил 17 апрелдаги 02/02-389-сон маълумотномаси). Натижада, олий таълим муассасаларида ички аудит амалларини самарали ўтказишда назорат обйектларини белгилаш, ички аудитор вазифалари, масъулиятини аниқлаштириш имконини берган.
