Шихийев Рахим Мухамметовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
И. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда техникадан самарали фойдаланишни такомиллаштириш (Қорақалпоғистон Республикаси мисолида)”, 08.00.04 – Қишлоқ хўжалиги иқтисодиёти (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2023.1.ПҳД/Иқт.1850
Илмий раҳбар: Aбдуллайев Илёс Султанович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, ПҳД.03/30.01.2020.И.20.06.
Расмий оппонентлар: Aрабов Нурали Уралович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Шодиев Бекзод Тулкинович, иқтисодиёт фанлари фалсафа доктори (ПҳД).
Йетакчи ташкилот: Самарканд иқтисодиёт ва сервис институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
ИИ. Тадқиқотнинг мақсади қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда техникадан самарали фойдаланишни такомиллаштирган ҳолда ресурслардан оптимал фойдаланиш йечимларини аниқлаш, хўжаликлар даромадини ошириш бўйича таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
ИИИ. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
техникаларни харид қилишга киритилган инвестицияларнинг ялпи қишлоқ хўжалиги маҳсулотини ишлаб чиқаришга таъсирига кўра фермер ва деҳқон хўжаликлари бўйича аниқланган тафовут асосида ҳар бир хўжалик юритиш шакли бўйича техникадан самарали фойдаланиш меъёрлари таклиф етилган;
қишлоқ хўжалик юритиш шакллари бўйича техника паркининг самарали таркибий тузилмасини шакллантириш имконини берувчи “Cлустер аутоматион информатион сйстем” модели ёрдамида агротехникадан фойдаланиш харажатларини минималлаштиришнинг оптимал йечимига еришишни таъминлаш таклифи асосланган;
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш жараёнига ақлли технологияларни жорий етиш асосида фермер хўжаликларида ҳар бир гектар йерни ҳайдашга сарфланадиган харажатни (9,6-19,8 фоизга) камайтириш, дизел ёнилғиси ва ишчи кучидан фойдаланиш самарадорлигини (16,3-18,1 фоизга) оширишни таъминловчи оптималлаштириш кўрсаткичлари асосланган;
Қорақалпоғистон Республикасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришни ривожлантиришнинг комплекс ўзгарувчили модели ёрдамида 2026 йилга қадар прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
ИВ. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда ахборот тизимларидан самарали фойдаланишни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
техникаларни харид қилишга киритилган инвестицияларнинг ялпи қишлоқ хўжалиги маҳсулотини ишлаб чиқаришга таъсирига кўра фермер ва деҳқон хўжаликлари бўйича аниқланган тафовут асосида ҳар бир хўжалик юритиш шакли бўйича техникадан самарали фойдаланиш меъёрлари Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Туманлар қишлоқ хўжалиги техникаларининг експлуатация сарфлари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги меъёрлари”ни белгилашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 5 декабрдаги 03/016-3536-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликни амалиётга жорий етиш натижасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг ўсишига фермер ва деҳқон хўжаликлари улушининг таъсирини баҳолаш имконияти яратилган;
қишлоқ хўжалик юритиш шакллари бўйича техника паркининг самарали таркибий тузилмасини шакллантириш имконини берувчи “Cлустер аутоматион информатион сйстем” модели ёрдамида агротехникадан фойдаланиш харажатларини минималлаштиришнинг оптимал йечимига еришишни таъминлаш таклифи Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Туманлар қишлоқ хўжалиги техникаларининг експлуатация сарфлари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги меъёрлари”ни белгилашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 5 декабрдаги 03/016-3536-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликни амалиётга жорий етиш натижасида қишлоқ хўжалигида агротехника харажатларини минималлаштириш масаласини йечишнинг соддалаштирилган дастурини амалиётга жорий қилиш имкони яратилган;
Шўманой туманидаги қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариш жараёнига ақлли технологияларни жорий етиш асосида фермер хўжаликларида ҳар бир гектар йерни ҳайдашга сарфланадиган харажатни (9,6-19,8 фоизга) камайтириш, дизел ёнилғиси ва ишчи кучидан фойдаланиш самарадорлигини (16,3-18,1 фоизга) оширишни таъминловчи оптималлаштириш кўрсаткичларидан фойдаланиш таклифи Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан “Туманлар қишлоқ хўжалиги техникаларининг експлуатация сарфлари ва улардан фойдаланиш самарадорлиги меъёрлари”ни белгилашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 5 декабрдаги 03/016-3536-сон маълумотномаси). Мазкур илмий янгиликни амалиётга жорий етиш натижасида Шўманай туманида ақлли технологияларни фермер хўжаликлари фаолиятига қўлланган ҳолда белгиланган талаб доирасида ва шунга мос бўлган тракторларда йер ҳайдашни ташкил қилиш асосида харажатларни 9,6 фоиздан 19,8 фоизга қадар камайтириш, дизел ёнилғисидан фойдаланиш самарадорлигини 16,3 фоиздан 18,1 фоизга қадар ошириш имкони яратилган;
Қорақалпоғистон Республикасида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқаришни ривожлантиришнинг комплекс ўзгарувчили модели ёрдамида 2026 йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз кўрсаткичлари Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги томонидан қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари йетиштириш ҳажми ҳамда техникадан фойдаланиш бўйича истиқбол дастурларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022 йил 5 декабрдаги 03/016-3536-сон маълумотномаси). Мазкур прогноз натижалари қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари йетиштириш ҳажми ҳамда техникадан фойдаланиш бўйича истиқболдаги кўрсаткичларини ўзаро мувофиқлаштириш имконини яратган.
