Sayt test rejimida ishlamoqda

Холлиев Шамсиддин Худойбердиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Маҳаллий хомашёлар асосида пропан-бутан фракциясидан ароматик углеводородлар олишнинг такомиллаштирилган технологияси», 02.00.14 – Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Т2044.
Илмий раҳбар: Файзуллаев Нормурод Ибодуллаевич, техника фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: «Тошкент инновацион кимёвий технология илмий-тадқиқот институти» МЧЖ, PhD.23/30.07.2022.К/Т.150.01.
Расмий оппонентлар: Муродов Музаффар Муродович, техника фанлари доктори; Тожиев Панжи Жовлиевич, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик - технология университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маҳаллий хомашёлар пропан-бутан фракциясидан оксидловчилар иштирокисиз катализаторлар иштирокида каталитик ароматлаб бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш технологиясини ишлаб чиқишдан  иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
маҳаллий хомашёлардан турли таркибли юқори кремнийли цеолит катализаторлари олинган ва уларнинг тузилиши, фаол  марказларининг табиати аниқланган;
танланган юқори унумдорлик ва селективликка эга бўлган катализаторларнинг каталитик фаоллигининг уларнинг структур ва морфологик тузилишига боғлиқлигини текшириш учун пропан-бутан фракциясини оксидловчилар иштирокисиз моно ва кўп ҳалқали ароматик углеводородларга каталитик ароматлаш жараёнида катализаторларнинг текстуравий ва физик-кимёвий характеристикалари орасидаги боғлиқлиги аниқланган; 
пропан-бутан фракциясини оксидловчилар иштирокисиз  катализаторлар иштирокида каталитик ароматлаш реакциясида  турли таркибда ва турли усулларда олинган цеолитли катализаторларнинг ароматлаш реакциясининг бориш қонуниятлари асосида каталитик тизимларнинг мақбул таркиби аниқланган;
илк бор олинган (MoO3)x(ZnO)y(ZrO2)z(B2O3)k таркибли катализаторни қўллаб нефть йўлдош газлари таркибидаги пропан-бутан углеводородларидан бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олишда ҳарорат 5500С да олинган ароматик углеводородлар унуми ва селективлиги  мос равишда 36,4% va 48,4% эканлиги, ҳарорат 650 0С га кўтарилганда эса ароматик углеродлар унуми 36,4% дан 49,9% гача, селективлиги эса 48,4% дан 57,6% гача  ортиши аниқланган;
танланган юқори унумдорлик ва селективликка эга бўлган  қуйидаги      формула (MoO3)x(ZnO)y(ZrO2)z(B2O3)k таркибга эга бўлган катализаторнинг барқарорлик хоссаси юқорилиги, яъни коксланиш даражаси пастлиги аниқланган; 
маҳаллий хомашёлар асосида яратилган катализатордан фойдаланиб пропан-бутан фракциясидан оксидловчилар иштирокисиз  катализаторлар иштирокида каталитик ароматлаш натижасида бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш жараёнининг технологияси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Пропан-бутан фракциясини оксидловчилар иштирокисиз  катализаторлар иштирокида каталитик ароматлаб, бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш учун катализаторлар ишлаб чиқариш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маҳаллий хомашёлар асосида олинган (MoO3)x∙(ZnO)y∙(ZrO2)z•(В2О3)к  таркибли катализатор «Муборак газни қайта ишлаш заводи» АЖда ишлаб чиқаришга жорий этилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи»нинг 2022 йил 18 ноябрдаги 991/GK-11-сон маълумотномаси). Натижада, янги катализатордан фойдаланиш пропан-бутан фракциясидан бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш ва иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган;
пропан-бутан фракциясини оксидловчилар иштирокисиз  маҳаллий хом ашёлар асосида олинган катализаторлар иштирокида каталитик ароматлаб, бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш технологияси, Муборак газни қайта ишлаш заводида  амалиётга жорий этилган («Муборак газни қайта ишлаш заводи»нинг 2022 йил 18 ноябрдаги 991/GK-11-сон маълумотномаси). Натижада, (MoO3)x∙(ZnO)y∙(ZrO2)z•(В2О3)к  таркибли катализатор ёрдамида пропан-бутан фракциясидан каталитик ароматлаб, бир ва кўп ядроли ароматик углеводородлар олиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish