Sayt test rejimida ishlamoqda

Рахимов Умиджон Юнусжоновичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Узум данаги чиқиндилари асосида адсорбентлар олиш ва уларнинг коллоид-кимёвий хоссаларини ўрганиш», 02.00.11 –Коллоид ва мембрана кимёси (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.3.PhD/К448.
Илмий раҳбар: Жумаева Дилноза Жураевна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Наманган муҳандислик-технология институти, Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган муҳандислик-технология институти, PhD.03/30.12.2019.K/T.66.02.
Расмий оппонентлар: Эшметов Иззат Дўсимбатович, техника фанлари доктори, профессор; Бахронов Ҳаёт Нурович, кимё фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: узум данагидан мойи ажратиб олинган чиқиндиси асосида фаоллаштирилган углеродли адсорбентлар олиш, уларда қутбли (Н2О) ва қутбсиз (С6Н6, СО2) моддалар адсорбцияси асосий термодинамик тавсифларини аниқлаш ҳамда мева шарбатларини тиниқлаштириш ва тозалашда қўллашга тавсия этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дисперслиги 0,1÷0,5 ммли фаоллаштирилган адсорбентларда бензол буғи адсорбциясининг УСОП-А-1<÷<УСОП-А-6 бўйича ўсиб боришининг кетма-кетлик тартиби илмий жиҳатдан асосланган; 
илк бор УСОП-А-6 адсорбентида қутбли Н2О ва қутбсиз СО2 молекуласи адсорбциясининг асосий термодинамик тавсифлари (ΔH, ΔF, ΔS) ва изотермаси асосида фаол марказлардаги адсорбцияланиш қонунияти аниқланган; 
илк бор УСОП-А-6 адсорбентида Н2О молекуласи адсорбциясининг дифференциал иссиқлиги (Qd) натижалари асосида микроғоваклардаги фаол марказлари сони 110 мкмоль/гга, макроғоваклардаги фаол марказлари сони эса 80 мкмоль/гга тенг эканлиги аниқланди;
УСОП-А-6 адсорбентида Н2О молекуласи микроғоваклардаги фаол марказларда (110 мкмоль/г га каррали равишда), яъни биринчи координацион сферада корреляция қонунияти асосида 3 та сув молекуласи, макроғоваклардаги фаол марказларда эса корреляция қонунияти асосида (80 мкмоль/гга каррали равишда) 4 та сув молекуласи адсорбцияланиши аниқланди;
илк бор УСОТ-А-6 адсорбентида СО2 адсорбциясидан мезоғовак фаол марказлари сони 300 мкмоль/гга тенг эканлиги ва бу марказда 3 та СО2, II координацион сферада эса 2ммоль/г СО2 молекулалари адсорбцияланиши аниқланди;
УСОП-А-6 адсорбентида СО2 адсорбциясидан мезоғовак фаол марказлари сони 500 мкмоль/гга тенг эканлиги ва бу марказ I координацион сферасида қонуниятли асосда 3 та СО2, II координацион сферасида эса битта СО2 молекулалари адсорбцияланиши, УСОТ-А-6 га нисбатан 16 кЖ/мольга юқори иссиқлик билан адсорбцияланиши, яъни 200 мкмоль/ггакўп миқдорда фаол марказлар очилганлиги аниқланди;
УСОП-А-6 ва УСОТ-А-6 адсорбентларида С6Н6 адсорбциясининг БЭТ бўйича солиштирма сирт юзаси (ΔSБЭТ) мос равишда 530,3 м2/г ва 188,7 м2/гга тенг бўлиб, УСОП-А-6 адсорбентида ΔSБЭТ 2,81 марта юқори эканлиги исботланди, ҳамда импорт Akticol FА-UF:БАУ-А:Erkoban CX адсорбентларига нисбатан (ΔSБЭТ) мос равишда 1,0:1,85:2,28 марта юқори эканлиги аниқланган;
УСОП-А-6 адсорбентида метилен кўки изотермаси натижаларига асосан, Ленгмюр бўйича сирт юзаси (ΔSленг.) Akticol FА-UF адсорбентига нисбатан 1,0 марта, шунингдек конго қизил адсорбция изотермаси асосида мос равишда 698,0 м2/г ва 514 м2/г, яъни 1,36 марта юқори эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Узум данаги сиқмаси чиқиндисидан олинган углерод асосли адсорбентни олиш ва унинг асосий термодинамик характеристикаларини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
мойи ажратиб олинган узум сиқмаси чиқиндисидан олинган УСОП-А адсорбентларини ишлаб чиқиш технологияси «Наманган шарбати» МЧЖ қўшма корхонасининг “2023-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган («Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг 2022 йил 25 августдаги 25-85/08-22-сон маълумотномаси). Натижада, УСОП-А-6 адсорбентининг асосий термодинамик тавсифлари (ΔH, ΔF, ΔS ва изотермаси) асосида, уларнинг сирт юзаси ва адсорбция механизми тўғрисидаги маълумотлар ёрдамида адсорбентларни корхоналар тармоғида қўллаш имконини беради; 
узум сиқмаси чиқиндисидан олинган углерод асосли УСОП-А типидаги адсорбентлар ёрдамида шарбатларни тозалаш технологияси «Янгиқўрғон Агро Инвест» МЧЖнинг “2023-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган («Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг 2022 йил 25 августдаги 25-85/08-22-сон маълумотномаси). Натижада, шарбатларни рухсат этилган меъёр даражасигача коллоид зарралардан тозалаш ва тиндиришда маҳаллий адсорбент сифатида импорт ўрнини босувчи адсорбентдан фойдаланиш туфайли миллий валютани тежаш имконини беради. 

Yangiliklarga obuna bo‘lish