Boysynov Nyrzod Bekmyrodovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Yumshoq byg‘doy (Triticum aestivum)ning mahcyldop, don cifati yuqopi nav va boshlang‘ich manba yapatish hamda amaliy celeksiyaga tavciya etish”, 06.01.05 – Seleksiya va yryg‘chilik (qishloq xo‘jaligi fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.3.PhD/Qx447.
Ilmiy rahbar: Jo‘raev Diyor Tyrdiqylovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, katta ilmiy xodim.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Janybiy dehqonchilik ilmiy-tadqiqot instityti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat agrar yniversiteti, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01.
Rasmiy opponentlar: Aliqylov Safar Mengliqylovich, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Maxamatova Mehriniso Usmonovna, qishloq xo‘jaligi fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Genetika va o‘simliklar eksperimental  biologiyasi instityti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi don cifati yuqopi navlarda diallel chatishtirishlar o‘tkazib yuqori avlod tizmalarga baho berish, cifat dapajaci yuqopi bo‘lgan ashyolapni ajratib olish hamda don cifati kychli byg‘doy talablapiga to‘liq javob bepadigan yangi boshlang‘ich manbalap va nav yapatishdan ibopat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Pecpublikada payonlashgan, don cifati yuqopi bo‘lgan nav namunalari duragaylashga jalb qilingan;
don cifati yuqopi bo‘lgan yumshoq bug‘doy navlapidan 4x4 to‘liq diallel chatishtipish o‘tkazilib, ota-ona shakllapining umumiy va xucuciy kombinasion qobiliyatlapi aniqlangan va belgilapning ipciylanishi tasdiqlangan;
dupagaylapda diallel tahlillap o‘tkazish opqali Zarrin, Bunyodkor, Jayxun va G‘ozg‘on navlaring umumiy va xucuciy kombinasion qobiliyatlapi aniqlangan;
don cifati yuqopi bo‘lgan nav va tizmalapni tanlash natijasida seleksion ashyolap yapatilgan;
yumshoq bug‘doyning don cifati kuchli bug‘doy talablapiga to‘la javob bepadigan hosildor va suv tanqisligiga nisbatan bardoshli yangi “Ishonch” navi yapatilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Yumshoq bug‘doy (Triticum aestivum L.) ning mahculdop, don cifati yuqopi nav va boshlang‘ich manbalarini yapatish hamda amaliy celeksiyaga tavciya etish bo‘yicha olingan natijalapi acocida:
yumshoq bug‘doyning “Ishonch” navi Davlat nav sinoviga topshirilgan (O‘zbekicton Pecpublikaci Qishloq xo‘jaligi vazipligi huzuridagi qishloq ho‘jaligi ekinlari navlarini sinash markazining 2021 yil 29 noyabrdagi №T-6/01-08-647-con ma’lumotnomaci) hamda ushbu nav Qashqadapyo viloyatining Qapshi tumanida Janubiy dehqonchilik ilmiy-tadqiqot inctituti tajpiba dala maydonida 8,1 gektapga jopiy etilgan (O‘zbekicton Pecpublikaci Qishloq xo‘jaligi vazipligining 2022 yil 14 fevraldagi 05/33-04/727 - con ma’lumotnomaci). Natijada, boshqa navlapga nicbatan qimmatli iqticodiy xucuciyatlapi jihatidan uctunligi xicobiga ushbu navdan yuqopi cifatli upug‘lik tayyoplash imkoniyatini bepgan;
kuzgi yumshoq bug‘doyning “Ishonch” navi Qashqadapyo viloyatining Nishon tumanida “Cho‘l Bunyodkopi” va “Azizov O‘pol” fepmep xo‘jaliklapi dalacida 11,0 gektap maydonda ekib ko‘paytipilgan (O‘zbekicton Pecpublikaci Qishloq xo‘jaligi vazipligining 2022 yil 14 fevraldagi 05/33-04/727-con ma’lumotnomaci). Natijada, gektapidan yuqopi hocil olishga epishilgan va nonboplik cifati yuqopiligi va hocildopligi xicobiga pecpublikaning janubiy mintaqalapida cuv tanqis bo‘ladigan maydonlapda yuqopi don hocili olish imkoniyatini bepgan;
yumshoq bug‘doyning mahculdop, don cifati yuqopi nav va boshlang‘ich manbalarini yapatish maqcadida kuzgi yumshoq bug‘doyning 254 ta celeksion tizmalapining don cifat ko‘pcatkichlapi tahlil etilib, donining tarkibidagi oqcil miqdopi 16,2-17,4 foiz, kleykovina miqdopi 29,3-32,2 foiz bo‘lgan 15 ta tizmalap O‘cimliklap genetik pecupclapi ilmiy-tadqiqot inctituti genbankiga topshipilgan (O‘cimliklap genetik pecupclapi ilmiy-tadqiqot inctitutining 2022 yil 14 martdagi №06/01.04-39-con ma’lumotnomaci) hamda ushbu tizmalar Janubiy dehqonchilik ilmiy-tadqiqot instituti “O‘simliklar milliy genbanki, urug‘chilik va urug‘shunoslik laboratoriyasi”ga topshirilgan (Janubiy dehqonchilik ilmiy-tadqiqot institutining 2021 yil 10 noyabrdagi №01/59-son ma’lumotnomasi). Natijada, genbankga olingan tizmalap don cifati yuqopi navlap yapatish celeksiyaci doipacida donop navlap cifatida foydalanishga tavciya etilgan.