Qurbonov Nozim Muxammadrashitovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Neft`, gaz va suvli qatlamlardagi fil`tratsiya jarayonlarining matematik modellari va samarali sonli algoritmlari», Matematik modellashtirish. Sonli usullar va dasturlar majmui (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/T59.

Ilmiy rahbar: Ravshanov Normaxmad, texnika fanlari doktori.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari ilmiy-innovatsion markazi..

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent axborot texnologiyalari universiteti, DSc.27.06.2017.T.07.01.

Rasmiy opponentlar: Usmanov Rishat Niyazbekovich, texnika fanlari doktori, professor; Habibullaev Ibrohim Habibullaevich, texnika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Samarqand davlat universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: neft`, gaz va suvli qatlamlardagi fil`tratsiya jarayonlarining matematik modellari, sonli algoritmlari va dasturiy vositalarini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

g‘ovak muhitdagi gaz fil`tratsiyasi jarayonining matematik modeli turli chegaraviy shartlarni hisobga olish orqali takomillashtirilgan va mos masalani echishning chekli ayirmalar usuliga asoslangan hisoblash algoritmi ishlab chiqilgan;

porshenli siqib chiqarishda fil`tratsiya jarayonining matematik modeli suyuq faza sohasidan neft` olish omilini hisobga olish orqali takomillashtirilgan va model` masalani echish uchun chegarani to‘g‘rilash usuliga asoslangan hisoblash algoritmi yaratilgan;

suyuqlik va gazning birgalikdagi fil`tratsiyasi jarayonining matematik modeli o‘zaro kirishuvchi fazalar modeli asosida takomillashtirilgan va masalani echishning o‘zgaruvchan yo‘nalish usuliga asoslangan hisoblash algoritmi ishlab chiqilgan;

gaz fil`tratsiyasi masalasini fizik xususiyatlariga mos qismlarga ajratish usuli bilan echishning samarali sonli algoritmi ishlab chiqilgan;

ixtiyoriy fil`tratsiya sohasida g‘ovak muhitdagi gaz fil`tratsiyasi masalasini echish uchun parallel hisoblash algoritmi yaratilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Neft`, gaz va suvli qatlamlardagi fil`tratsiya jarayonlarini tadqiq qilish uchun yaratilgan matematik modellar, algoritmlar va dasturiy majmualar asosida olingan natijalar asosida:

gaz fil`tratsiyasi, porshenli siqib chiqarishdagi fil`tratsiya hamda suyuqlik va gazning birgalikdagi fil`tratsiyasi jarayonlarining takomillashtirilgan matematik modellari, hisoblash algoritmlari va dasturiy ta’minotlari «O‘zneftgazqazibchiqarish» AJ tasarrufiga kiruvchi Kruk va Shimoliy O‘rtabuloq konlariga va O‘zbekiston Respublikasi Neft` va gaz sanoati O‘zbekiston ilmiy-muhandislar jamiyati ob’ektlariga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 14 noyabrdagi 33-8/7725-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasi bosim va to‘yinganlik maydonlarining o‘zgarishini aniqlash sifatini 7%ga, quduqlar debitlarining o‘rta va uzoq muddatli bashoratlash sifatini esa 6%ga oshirish imkonini bergan;

porshenli siqib chiqarishdagi fil`tratsiya jarayoni va suyuqliklarning birgalikdagi fil`tratsiyasi jarayonlarining takomillashtirilgan matematik modellari, hisoblash algoritmlari va dasturiy ta’minotlari «Darg‘om» irrigatsiya tizimi boshqarmasi ob’ektlariga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 14 noyabrdagi 33-8/7725-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasi bosim maydonining o‘zgarishini aniqlash sifatini 15%ga, quduqlar debitlarining o‘rta va uzoq muddatli bashoratlash sifatini 10%ga oshirish imkonini bergan;

uglevodorodli konlarni loyihalash va ularni ishlash jarayonlarini tadqiq qilish uchun yaratilgan matematik va dasturiy ta’minotlar Navoiy viloyatidagi 18-son Dala qidiruv ekspedisiyasi ob’ektlariga joriy qilingan (Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligining 2017 yil 14 noyabrdagi 33-8/7725-son ma’lumotnomasi). Ilmiy-tadqiqot natijasi qatlamli tizimlardagi ko‘p komponentli aralashmalar fil`tratsiyasi sohalarida quduqlarni optimal joylashtirish va ularning debitlarini to‘g‘ri tanlash orqali konlarning ishlash samaradorligini oshirish imkonini bergan;

gaz fil`tratsiyasi tenglamasini fizik xususiyatlariga mos qismlarga ajratish usuli bilan echishning samarali sonli algoritmi va ixtiyoriy fil`tratsiya sohasida g‘ovak muhitdagi gaz fil`tratsiyasi masalasini echish uchun parallel hisoblash algoritmi F4-FA-F005-«Murakkab chegarali sohalar uchun matematik fizikaning ko‘p o‘lchovli nochiziq sinf masalalarining modellarini takomillashtirish hamda echishning algoritmik usulini yaratish va tadqiq qilish» mavzusidagi fundamental loyihasiga joriy qilingan (Fan va texnologiyalari agentligining 2017 yil 24 oktyabrdagi FTA-02-11/942-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijasi g‘ovak muhitdagi gaz fil`tratsiyasi jarayonini hisoblashdagi takrorlanishlar sonini kamaytirish hisobiga vaqtni 25%gacha qisqartirish va parallel hisoblash algoritmi qo‘llanilganida esa hisoblash jarayonini 20 marta tezlashtirish imkonini bergan.