Холикулов Шерзод Бозоровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «XIX аср охири XX аср бошида Туркистон ўлкаси бошқарув тизимида нотариал идораларнинг тутган ўрни», 07.00.01–Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.3.PhD/Tar959.
Илмий раҳбар: Эргашев Бахтияр Эргашевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Tar.02.10.
Расмий оппонентлар: Уроков Дилшод Джамолиддинович, тарих фанлари доктори, доцент; Маматов Худоёр Тешаевич, юридик фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Туркистон ўлкасида амалга оширилган суд ислоҳотлари давомида ташкил этилган нотариал идоралар фаолияти тарихини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Россия империясининг туб ерли аҳоли билан муносабатларни тартибга солишда маҳаллий маъмурлар орқали бошқарув тартиботини жорий этишга қаратилган ҳаракатлари, ижтимоий тафовутларни таҳрирлаш билан боғлиқ суд-нотариал тизимдаги ислоҳотлари, энг аввало, мустамлака маъмурияти ҳукмронлигини мустаҳкамлашни кўзлаб амалга оширилганлиги исботланган;
маҳаллий аҳолининг мол-мулк, ибро (ўз ҳаққидан кечиш), савдо-сотиқ, қарз, вояга етмаган етим болалар мол-мулкини назорат қилиш ва фуқаролик муносабатлари билан боғлиқ нотариал масалалари асрий анъаналарга хос қозихоналарда кўрилганлиги сабабли Туркистон ўлкасида тажриба сифатида йўлга қўйилган нотариал идоралар фаолиятида ўзини оқламаганлиги очиб берилган;
нотариал идоралар фаолиятини йўлга қўйиш Россия империяси қонунчилик нормаларига асосан ўлкада нотариал идораларнинг бошқарув хусусият касб этишига, жумладан бош ва кичик нотариуслар, нотариал архив ва бошқа тузилмалар ташкил этилиши билан ҳамоҳангликда амалга оширилгани далилланган;
Туркистонда нотариус институти фуқаролик муносабатларини тартибга солишда мол-мулкни тасарруф этиш, васийликни белгилаш, нотариал ишлар билан боғлиқ ҳужжатлар ҳаққонийлигини тасдиқлаш, томонларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилиш вазифаларини бажарганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. XIX аср охири ва XX аср бошида Туркистон ўлкаси бошқарув тизимида нотариал идораларнинг тутган ўрни бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
Туркистонда нотариус институти фуқаролик муносабатларини тартибга солишда мол-мулкни тасарруф этиш, васийликни белгилаш, нотариал ишлар билан боғлиқ ҳужжатлар ҳаққонийлигини тасдиқлаш, томонларнинг ҳақ-ҳуқуқларини ишончли ҳимоя қилиш вазифаларини бажарганлигига оид таклиф ва тавсиялардан Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ташаббуси билан ўтказилган маънавий-маърифий тадбирларда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2021 йил 27 октябрдаги 02/439-сон маълумотномаси). Натижа аҳоли ўртасида ҳуқуқий билимларни ошириш, хусусан, ёш авлодга тарихни реал очиб бериш, уларнинг ҳуқуқий саводхонлигини оширишга хизмат қилган;
XIX аср оxири-XX аср бошида Россия империясининг судлов тизимидаги ислоҳотлари, энг аввало, мустамлака маъмурияти ҳукмронлигини мустаҳкамлаш, бу ердаги европалик аҳоли манфаатларига xизмат қилишини кўзлаб амалга оширилганлигига оид таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг “Ўзбекистон тарихи” телеканали томонидан эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатуви сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалининг 2022 йил 7 майдаги 4045-287-сон маълумотномаси). Ушбу маълумотлар аҳолига ва ёшлар қатламига суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотлар, хусусан нотариал идоралар фаолиятини ташкил этилиши, унинг жамиятдаги роли ва ривожланиш босқичлари моҳиятини очиб беришга хизмат қилган;
суд ислоҳотлари давомида ўлкада нотариал идоралар фаолияти тажриба сифатида йўлга қўйилгани, бироқ маҳаллий аҳолининг асрий анъаналари ҳукмрон бўлгани ортидан бу институт Туркистонда ўзини оқламаганига оид таклиф ва тавсияларидан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йилда эфирга узатилган “Шарқ гавҳари” кўрсатуви сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 20 октябрдаги 01/11-522-сон маълумотномаси). Натижада кенг жамоатчиликга нотариал идоралар фаолиятини ташкил этиш ва тизимли йўлга қўйиш бўйича маълумотларни етказишга хизмат қилган;
нотариал идоралар фаолиятини йўлга қўйиш Россия империяси қонунчилик нормаларига асосан ўлкада нотариал идораларнинг институционал хусусият касб этишига, жумладан бош ва кичик нотариуслар, нотариал архив ва бошқа тузилмалар ташкил этилиши билан ҳамоҳангликда амалга оширилганлигига оид таклиф ва тавсиялардан “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Таълим ва тараққиёт”, “Бедорлик”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларининг сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2021 йил 24 ноябрдаги 04-25-1796-сон маълумотномаси). Натижа аҳолининг кенг қатламига, шунингдек, ёш авлодга тарих ҳамда ҳуқуқий билимларини оширишга қўшимча маълумот манбаи бўлиб хизмат қилган.